Op zondag 20 april 1947 en op zaterdag 25 september 1948 organiseerde de Lieshoutse motorclub ‘De Blauwe Wimpel’ een Kilometer lancé. Dat was een bijzondere snelheidsproef voor motoren op de provinciale weg van Lieshout naar Sint-Oedenrode. De snelheidsproef bestond uit het zo snel mogelijk afleggen van een kaarsrecht traject van één kilometer lang. Dit met een vliegende start, waarbij gebruikgemaakt werd van een aanloop van zo’n 800 meter.
Dit waren niet de eerste Kilometer lancés in Lieshout, want in 1927 werd er door Motorclub Brabant al eentje gehouden, dit als onderdeel van de ‘Dwars door Brabantrit’. In de jaren 30 werden er in Assen en in de Ardennen door de KNMV ook Kilometer lancés georganiseerd, als onderdeel van een KNMV-Kampioensrit of Dumonceaurit. Verder werden in die periode ook Kilometer lancés gehouden voor wielrenners en skiërs.
De Vespa Siluro: een bijzonder stukje motorgeschiedenis uit 1951
Van start in 1947
De door de Lieshoutse motorclub ‘De Blauwe Wimpel’ georganiseerde Kilometer lancé in 1947 was een nationaal KNMV-evenement. De organisatie kreeg veel medewerking van de politie en de boeren, die hun land afstonden voor het herbergen van het publiek. En dat was nodig met de ruim 10.000 toeschouwers. Technici van Philips hadden voor de tijdwaarneming gezorgd en een telefonische verbinding tussen de verschillende posten aangelegd. Hiervoor was wel vijf kilometer kabel nodig. De tijd werd gemeten doordat de renner de draad, die bij de start van de Kilometer lancé gespannen was, stuk reed. Daardoor werd via een elektrisch circuit de klok gestart, die stopte wanneer de rijder een kilometer verder de tweede draad bij de finish stuk reed.
Een grote politiemacht zorgde ervoor dat het publiek keurig achter de afzettingen bleef. Met een goede geluidsinstallatie werden iedereen op de hoogte gehouden van de verrichtingen van de renners. Die waren uit het hele land naar Lieshout afgereisd om de strijd om de blauwe wimpel aan te gaan. De winnaar van iedere klasse kreeg zo’n in blauw en goud uitgevoerde snelheidswimpel als prijs voor de snelste tijd. De blauwe wimpel was oorspronkelijk een onderscheiding voor passagiersschepen als ze een nieuw snelheidsrecord vestigden bij het oversteken van de Atlantische Oceaan.
De 125cc-klasse was om 12.00 uur als eerste aan de beurt. Daarna reden de zwaardere motoren. Er was ook een snelle auto aanwezig, die het tegen de motoren opnam. Hans Herkuleyns had zijn 1100cc MG meegebracht en reed een paar ritten met staande start. De motoren hadden een vliegende start en kwamen tot mooie resultaten. Snelste man van de dag werd Jaap Lesberts met zijn 500cc tot grasbaan omgebouwde Triumph. Ondanks een sterke tegenwind kwam hij met een tijd van 21,7 seconden en met een gemiddelde snelheid van wel 165,8 km/u over de finish. De overige winnaars waren Jaap de Wit op 125cc Eysink, C. van der Pluym op een sterk loeiende 250cc DKW Rennsport, Jaap Roest op een 350cc Eysink en Van Stiphout op een 1000cc Harley Davidson. Twee overwinningen dus voor Eysink. Een mooie opsteker voor het vaderlandse motormerk!
Iedereen was na afloop van de vlekkeloos verlopen snelheidsproef tevreden, ook de reporter van het toenmalige KNMV-bondsblad ‘Motorwereld’. Die trof in zijn lunchpakket behalve eieren ook nog vijf sigaretten aan. En daar was hij schijnbaar erg blij mee!
Minder rijders in 1948
Er werd met groot enthousiasme uitgekeken naar een volgende Kilometer lancé in Lieshout. En die kwam er op zaterdag 25 september 1948, ondanks dat er door de KNMV voor dat jaar een bescheiden motorsportprogramma was vastgesteld. De voornaamste oorzaak daarvan was het tekort aan deviezen, wat een benzinebesparing nodig maakte. Bovendien was er een beperking van het aantal wedstrijden op zondagen.
Ook op 25 september 1948 was Lieshout er weer helemaal klaar voor om er een mooi evenement van te maken. Alle KNMV-startbewijshouders waren uitgenodigd om in de Kilometer lancé een snelle tijd neer te zetten. Die tijden konden dit jaar zelfs tot op 1/1000 seconde nauwkeurig gemeten worden. Philips-ingenieurs hadden een nieuw systeem ontworpen en geconstrueerd, gebruikmakend van een klok die door het Bureau voor Verificatie van ’s Rijks Zee-instrumenten beschikbaar was gesteld. De klok werd gecommandeerd door elektronische relais die op hun beurt in werking werden gesteld en gestopt door het onderbreken van de op een foto-elektrische cel gerichte infrarode stralen. Dit gebeurde als de renner bij de start en de finish de stralen onderbrak. Het was een systeem wat voor die tijd ultramodern was en echt hi-tech. Er waren zelfs plannen om het systeem nog verder te perfectioneren. In een kleine boerderij vlak bij de start had Philips een laboratorium ingericht om de proef met het nieuwe tijdwaarnemingssysteem te volgen. Hoever Philips de tijd vooruit was, blijkt wel uit het feit dat de Time-Recorder 2 van het Zwitserse merk Omega, die vanaf 1967 in de autosport en ook door de KNMV gebruikt werd, slechts tot op 1/100 seconde nauwkeurig was.
Helaas viel het aantal deelnemers tegen. Een reden daarvoor zou kunnen zijn, dat er kort vóór de Kilometer lancé Zesdaagse-wedstrijden verreden werden. Ook was het gebrek aan goede motoren zo vlak na de oorlog en de datum laat in het seizoen mogelijk redenen voor het lage aantal deelnemers. Het niet deelnemen om de topsnelheid van de motoren geheim te houden was geen excuus, omdat voor deze snelheidsproef de brandstofkeuze vrij was.
Volgens ooggetuige Henk Verbakel begon het evenement in 1948 pas na 13.30 uur. Er verzamelde zich een groot aantal mensen, waaronder bekenden en vreemde mannen in deftige pakken, die zich op het grote gazon voor zijn ouderlijk huis aan de Rooijseweg verzamelden. Henk kan zich nog goed herinneren dat de motoren met veel lawaai en een grote snelheid voorbij scheurden. Dat kan wel kloppen, want zijn ouderlijk huis bevond zich op zo’n honderd meter van de plaats waar de motoren voor de aanloop van start gingen. Henk was in 1948 tien jaar oud en zijn moeder waarschuwde hem wel elke vijf minuten niet de weg op te lopen.
Opnieuw was Jaap Lesberts de snelste man van de dag met een tijd van 21,590 seconden, wat een gemiddelde snelheid van 166,74 km/u opleverde. Hij deed dat niet op zijn eigen motor, maar op de van Wim van Schijndel geleende Norton. Zijn eigen speciaal voor Lieshout geprepareerde machine was onklaar geraakt en kon hij niet gebruiken. Van Schijndel werd met dezelfde Norton tweede in de 500cc-klasse. De winnaars in de andere klassen waren D. Huysen 125cc JLO, N. Slager 250cc Velocette, P. Drijvers 350cc Norton en J. Jansen 600cc Horex. Er werden ook nog proeven genomen met een staande start, maar de tijden en de bereikte snelheden daarvan vielen tegen.
Wat informatie over snelle sportmotoren in die tijd. Een 1948 500cc Norton International had zo’n 29,5 pk en een 500cc Triumph T100 ruim 33 pk. De snelste sportmotor in die tijd was de 1000cc Vincent HRD Black Shadow die volgens opgave wel 200 km/u kon halen. Met een aangepaste 1000cc Black Shadow bereikte de Amerikaan Roland F. Free op 13 september 1948 op de Amerikaanse Bonneville zoutvlakte een snelheid van 242 km/u. Dit enkel gekleed in een zwembroek! Tijdens de ritten scheurde zijn leren broek. Hij trok die uit en ook zijn leren vest omdat blote benen onder een vest maar een raar gezicht zou opleveren. Maar deze Vincent HRD Black Shadow was nog niet in Nederland te koop.
Toch was ook de tweede nationale Kilometer lancé in Lieshout een succes geworden. De hoop werd uitgesproken dat, als volgend jaar de tekorten aan racemotoren opgelost zouden zijn, de Kilometer lancé een internationaal karakter zou kunnen krijgen. Dan zouden de Nederlandse renners waarschijnlijk beter opgewassen zijn tegen de sterke buitenlandse deelnemers. De tijdwaarneming was daar al klaar voor en voldeed aan de strenge eisen voor het meten van internationaal erkende records.
Op zaterdag 16 oktober 1948 waren er in Lieshout, als onderdelen van de KNMV-Kampioensrit, een rem- en acceleratieproef en een Kilometer lancé voor de deelnemers van deze Kampioensrit. De deelnemers aan deze rit reden met standaardmotoren en de resultaten konden natuurlijk niet tippen aan die van 25 september.
Terreinwedstrijd in 1949
Die krachtmeting met de sterke buitenlanders in 1949 kwam er helaas niet. Motorclub ‘De Blauwe Wimpel’ zag waarschijnlijk toch meer heil in het organiseren van terreinwedstrijden. In 1949 sloot de motorclub zich aan bij de nieuwe motorcrossbond ZNMB en organiseerde op 31 juli 1949 een motorcrosswedstrijd. De toekomstige topper Jan Clijnck stond hier ook aan de start en won met overmacht de 125cc junioren. Door het overstappen naar de ZNMB kon de Lieshoutse motorclub dus geen wedstrijden meer onder KNMV-vlag organiseren. De KNMV organiseerde in 1949 wel nog een Kilometer lancé op de Afsluitdijk als onderdeel van de KNMV-Kampioensrit. Daarna werden er in Nederland waarschijnlijk geen Kilometer lancés meer verreden.
De weg tussen Lieshout en Sint-Oedenrode, eigenlijk tussen de kerkdorpen Mariahout en Nijnsel, ligt er anno 2024 goed bij. Nog steeds kaarsrecht en voorzien van een mooi glad wegdek. Er zijn inmiddels voldoende goede en snelle motoren voorhanden, prima tijdwaarnemingssystemen beschikbaar en organisaties die een nieuwe Kilometer lancé zouden kunnen organiseren. De Kilometer lancés in Lieshout hebben een grote indruk gemaakt op de toeschouwers en zij spraken er nog lang over. Maar deze bijzondere snelheidsproef zal er in Lieshout waarschijnlijk nooit meer komen.
Tekst en foto’s: Mari van Kasteren
