De zwaar bevochten bevrijdingsroute door het zuiden van Nederland werd medio september 1944 door de geallieerden ‘Hell’s Highway’ genoemd. Drie Brabantse motorvrienden gaan op hun Harleys tussen Valkenswaard en Nijmegen op zoek naar overblijfselen en monumenten uit die oorlogsperiode. Ze genieten ondertussen op hun motoren ook van de kronkelige wegen, het landschap en de karakteristieke plattelandsdorpen.
Het is zondagmorgen 17 september 1944 als in Leopoldsburg, ten zuiden van Valkenswaard, zo’n 5.000 tanks, pantserwagens en ander rollend materieel hun motoren starten om ruim 50.000 soldaten van het Britse 30e legerkorps naar Nijmegen en Arnhem te brengen. De bevrijding van Nederland gaat beginnen. Althans van een deel ervan. Dit Britse legerkorps moet ondersteuning bieden aan de luchtlandingsoperatie ‘Market Garden’ bij Arnhem. Bij velen bekend van boek en film ‘Een brug te ver’.
MOTORBIKE BRO’HOOD
Voor Jack op zijn gitzwarte Road King, Kees op zijn Police Road King en voor mij op mijn Softail Springer, begint deze bijzondere bike trip uiteraard in Leopoldsburg. En wel bij de Amerikaanse Sherman tank, die nog altijd naast het station staat. Hier klonk immers het startschot voor de 200 km lange tocht naar Arnhem, waarbij de bruggen over de Dommel, Willemsvaart, Maas, Waal en Rijn veroverd moesten worden. Een voorbijgangster met de armen vol bloemen vereeuwigt ons vertrek. We zijn oude schoolkameraden, verbonden door een nooit gebluste passie voor motorrijden en Harleys. Want laten we onze eigen historie ook niet vergeten. Die beslaat inmiddels 47 jaar ‘motorbike bro’hood’,ontstaan op de middelbare school en in al die jaren verrijkt met een aantal bijzondere mijlpalen. Met Jack reed ik al in onze studententijd in 1982 op mijn Honda CB 750 en hij op zijn Yamaha XT 500 naar Antalya in Turkije. Binnen een maand, 9.300 km op en neer door het toenmalige Joegoslavië, communistisch Bulgarije en het uitgestrekte Turkije. Een onvergetelijk avontuur. Met Kees reis ik al meer dan 25 jaar op de motor ieder jaar weer een dag of tien kriskras door Europa. Schotland, Noorwegen, Alpenpassen, de Mille Miglia route, de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela, de bevrijdingsroute vanaf Normandië, over de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog en een kastelentocht langs de Loire. Er is in Europa zoveel moois en indrukwekkends te zien en te beleven! Dit continent vraagt erom tot in alle uithoeken verkend te worden op een flinke big twin.
MONTGOMERY
We volgen het spoor van Hell’s Highway richting het noorden, naar Valkenswaard, de eerste stevige verzetshaard van het Duitse leger. Hier wordt hard gevochten. We bezoeken een klein en goed onderhouden militair kerkhof van het Britse Gemenebest. Zwijgend lezen we de namen en teksten op de kruizen. De leeftijden van de gevallen soldaten; 18 jaar, 20 jaar… Veel jonge jongens dus. Een 4 mei Dodenherdenking-monument iets verderop, toont een opengeslagen boek met de tekst: “We denken hier respectvol aan de strijders, die voor ons vochten, bang en veel te jong.” Inderdaad. Je denkt meteen aan je eigen kinderen van die leeftijd. Hell’s Highway is hier in de Kempen van bloed doordrenkt. Na Valkenswaard volgt Eindhoven, waar slechts 150 Duitsers voor de verdediging zijn achtergelaten. De stad wordt dus snel ingenomen. We rijden naast elkaar over de brede Veldmaarschalk Montgomery Laan. Jacks Road King met 175.000 km(!) op de teller, ploft en blaast er stevig op los. Deze laan draagt de naam van de roemruchte bedenker en voorvechter van de operatie Market Garden. ‘Market’ staat voor de luchtlandingen door 40.000 Amerikaanse, Britse en Poolse soldaten bij Arnhem, Nijmegen en Eindhoven met als doel het veroveren van de bruggen over rivieren en kanalen. Daarmee zou een snelle doorbraak over de Rijn naar het industriële Ruhrgebied in Duitsland en vervolgens Berlijn mogelijk zijn. ‘Garden’ staat voor de landoperatie van het Britse 30e legerkorps dat met tanks en artillerie voor snelle militaire bijstand moest zorgen voor de gedropte soldaten bij Eindhoven, Nijmegen en Arnhem. ‘Garden’ loopt echter fikse vertraging op. Bij Son blazen de Duitsers een draaibrug op over het Wilhelmina-kanaal, maar de Britse genie zet er binnen 12 uur een Bailey brug voor in de plaats. Bij Veghel en St. Oedenrode biedt het Duitse leger fel weerstand en ook dat kost tijd.
JOHN S. THOMPSON
We rijden langs Uden naar Grave. We passeren molens, oude boerderijen, uitgestrekte weiden met koeien en kronkelige waterwegen. En uiteraard bunkers. Bij de historische vestingstad Grave slagen 15 Amerikaanse parachutisten erin – onder leiding van luitenant John S. Thompson – om met een verrassingsaanval de belangrijke brug over de Maas onbeschadigd in te nemen. We parkeren de motoren om deze lange boogbrug en rijksmonument in regenboogkleuren, goed te kunnen bekijken. Op een plaquette staat vermeld dat de brug nu de naam draagt van deze luitenant.
Blue Ridge Parkway: Bochten op z’n Amerikaans
De eerder strakblauwe lucht vult zich nu langzaam met dreigende onweerswolken. De kazematten en bunkers bij Grave slaan we maar over. We spoeden ons naar het heuvelige Groesbeek bij Nijmegen, waar de 82e luchtlandingsdivisie in 1944 de parachutisten liet neerdalen. De inname van de brug over de Waal bij Nijmegen blijkt ook een zware opgave te zijn. 36 uur later dan gepland, staan uiteindelijk het 30e legerkorps en de Amerikaanse para’s moegestreden aan de noordzijde van de Nijmeegse brug. Maar dan is het al te laat voor de Britse para’s in Arnhem. Ze hebben de brug daar (‘a bridge too far’) tegen zware verliezen moeten prijsgeven aan twee pantserdivisies van de SS. Market Garden is mislukt. De oorlog zal niet met Kerstmis 1944 over zijn, maar nog een halfjaar langer duren.
VRIJHEID
We zetten de motoren bij het Vrijheidsmuseum net buiten Groesbeek naast een Sherman tank en een Russische T72 tank, die het afgelopen jaar in Oekraïne is vernietigd. De boodschap is helder: Vrijheid Is Niet Vanzelfsprekend. Deze wordt op tal van plaatsen in de wereld, zoals in Oekraïne, nog steeds zwaar bevochten. Goed om daarbij stil te staan. Na het bezoek aan het indrukwekkende museum rijden we over de heuvels naar Berg en Dal, dalen af via twee heuse haarspeldbochten naar Beek-Ubbergen en rijden dan de Ooij-polder in langs de Waal. De route vanaf Groesbeek door de bossen naar Berg en Dal en dan door de Ooij-polder gaat zonder twijfel door een van de mooiste gebieden van Nederland. We sluiten de historische tocht af met een 0.0 biertje en een goed gesprek op een vol terras in mijn oude, maar nog steeds bruisende studentenstad Nijmegen.
Tekst en fotografie: Frank van Ooijen
