Een kwarteeuw. Zo lang bestaat de Yamaha R1 al. In 1998 nog YZF-R1 genaamd, en klaar om de sportmotorwereld helemaal op zijn kop te zetten. Het was een onbezonnen tijd, toen superbikes nog superpopulair waren. Iedereen wilde de snelste, de beste, de knapste. Daarvoor moest je eind jaren negentig bij de Yamaha-dealer zijn.
Fotografie: archief
In deze reeks gaan we op zoek naar de wortels van legendarische motoren en reconstrueren hun evolutie door de jaren heen. Van bedenksel tot bestseller, dat is immers vaak geen kwestie van altijd prijs, maar eerder van bijschaven, vijlen en nu en dan de sloophamer tevoorschijn halen.
Eerder in deze serie
Niet alleen het prachtige, cleane design en de opvallende wit met rode kleurstelling deden de Yamaha YZF-R1 in 1998 opvallen, maar ook de onderhuidse techniek was niet-alledaags. Het moest zo compact, licht en sterk mogelijk zijn, zonder compromissen. Kunihiko Miwa leidde het YZF-R1-project en haalde alles uit de kast om de Honda Fireblade van de troon te stoten. Zijn oplossing bestond uit de combinatie van een Deltabox-frame (aluminium balkenframe dat bestond uit twee driehoekvormen), een vijfkleps 998cc-viercilinder (waarbij carter en cilinderblok uit één stuk gegoten werden) en het speciale EXUP-uitlaatsysteem (Exhaust Ultimate Power Valve, dat de uitlaatgasstroom controleerde voor maximaal vermogen bij alle toerentallen). Het resultaat? 150 pk, 192 kg rijklaargewicht en een korte wielbasis van 1.395 mm. Het resultaat van dat resultaat? Een machine die genadeloos hard kon, ondanks zijn compacte 600cc-looks en dito stuureigenschappen.
Scherpere neus
In 2000 werd de YZF-R1 licht gewijzigd en verbeterd. Een scherpere neus zorgde voor betere windgeleiding en meer comfort, en hij verloor 2 kg. Twee jaar later kreeg de Yamaha onder andere een nieuw injectiesysteem, 4-in-2-in-1-uitlaat, stijver Deltabox-frame en een LED-achterlicht. Opnieuw twee jaar later, in 2004, kwamen er enkele grote wijzigingen. De styling werd een stuk moderner en agressiever, met onder andere een dubbele uitlaat onder het zadel. De YZF-R1 kreeg radiale remmen, een ram-air inlaat en een stuurdemper. Het motorblok was geen dragend onderdeel meer van het chassis en had een apart carter en cilinderblok. Het 2007-model kreeg vier kleppen per cilinder in plaats van de tot dan vijfklepper-Genesis, en een heleboel elektronica, zoals een variabel inlaatsysteem, fly-by-wire-gasklepsysteem en een slipperkoppeling.
Hoog koppel
In 2009 was de grootste wijziging voor de nieuwe YZF-R1 het gebruik van de crossplane vier-in-lijn. Die combineerde een hoog koppel bij lage toeren, zoals een tweecilinder, en het soepele (top)vermogen van een viercilinder. Het 2015-model evolueerde verder met een compleet nieuwe styling en een elektronicapakket vanjewelste: traction control, slide control, wheelie control, launch control, quickshifter… Ook de YZF-R1M deed zijn intrede, met onder andere een semi-actieve elektronische vering van Öhlins. Het 2020-model kreeg een licht gewijzigde neus en een verfijnd totaalpakket.
Stamhouder
1998-1999: YZF-R1
- 998 cc, vier-in-lijn, vloeistofgekoeld
- 150 pk en 108 Nm
Knoppenwinkel
De knoppenwinkel van de eerste YZF-R1 verschilt niet bijster veel van de goedkopere Yamaha-modellen die nu gemaakt worden. Het gebrek aan elektronica zorgde voor een gebrek aan knopjes. Alhoewel… We zien links drukkers voor het grootlicht, de richtingaanwijzers, choke en claxon, met rechts de dodemansknop, startknop en verlichtingskeuze.
Elektronica en dashboard
Van elektronica of rijhulpsystemen was er nog nauwelijks sprake eind jaren negentig. Het dashboard bestond uit een grote analoge toerenteller, die pas bij 12.500 tpm in een rode zone overgaat en pas bij cijfertje 14 stopte. Links daarvan een digitaal infoscherm met zelfdiagnose en de digitale snelheid. Onder het infoscherm nog een select- en resetknop.
Remmen en gewicht
Vooraan kreeg de YZF-R1 twee 298mm-schijven met vierzuigerklauwen. Achteraan volstond een enkele 256mm-schijf met tweezuigerklauw. De Sumitomo-remmen kregen goede reviews, door hun fijne gevoel, progressiviteit en uitzonderlijke kracht.
Motor
150 pk en 108 Nm vloeiden soepel uit het viercilinderblok met vijf kleppen per cilinder. Dat werd zo compact mogelijk gebouwd, waarbij cilinderblok en carter uit één stuk werden gegoten. Daardoor was het niet alleen lichter en sterker, maar als dragend onderdeel van het frame ook nog plaatsbesparend. De versnellingsbak was het minst verfijnde onderdeel op de Yamaha, met een hakerig gevoel en een wat moeilijke bediening bij lage snelheden in de laagste versnellingen.
Ophanging
Het aluminium Deltabox-frame zorgde voor compactheid, stijfheid en een gebrek aan gewicht. De ophanging bestond uit een 41mm-upsidedownvork aan de voorzijde en een aluminium swingarm met monoshock aan de achterzijde. Die combinatie zorgde voor een 1000cc-superbike, die stuurde als een 600cc-supersport.
2000-2001
YZF-R1
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 150 pk en 108 Nm
Speciaal, want: hij werd 2 kg lichter, kreeg een scherpere neus en een hertekend windscherm voor meer comfort. Ook het aandrijfgeheel werd soepeler gemaakt, dankzij allerlei kleine aanpassingen, voor een zachtere gasrespons en versnellingswissel.
2002-2003
YZF-R1
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 152 pk en 105 Nm
Speciaal, want: het uitlaatsysteem veranderde van een 4-in-1 naar een 4-in-2-in-1-exemplaar van titanium. Het Deltabox-frame werd dankzij kleine aanpassingen maar liefst dertig procent stijver. Verder nog een nieuw benzine-injectiesysteem en LED-verlichting achteraan.
2004-2005
YZF-R1
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 172 pk en 107 Nm
Speciaal, want: de nu dubbele uitlaten verhuizen naar onder het zadel. De YZF-R1 krijgt 20 pk meer, dankzij een nieuw motorblok met apart cilinderblok en carter, en een ram-air inlaat. Verder werd de geometrie van het frame aangepast om wheelies zoveel mogelijk tegen te gaan. Gebeurde dat toch nog, kon je rekenen op een stuurdemper.
2006
YZF-R1 50th Anniversary
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 174 pk en 107 Nm
Speciaal, want: uitgevoerd in Kenny Roberts-racekleuren om het 50-jarig bestaan van Yamaha Racing te vieren. Daarnaast ook Öhlins-vering, gesmede aluminium Marchesini-wielen, een slipperkoppeling en een laptimer. Er werden slechts 500 exemplaren gemaakt voor Europa en nog eens 500 voor de Verenigde Staten.
Stamboom Moto Guzzi V7: evolutie van de V7
2007-2008
YZF-R1
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 180 pk en 113 Nm
Speciaal, want: er werd afgestapt van het vijfkleps-Genesis-motorblok en Yamaha stapte over op een conventionelere vier kleppen per cilinder. Ook kwam de eerste elektronica binnengeslopen op Yamaha’s snelste, met een variabel inlaatsysteem, fly-by-wire-gasklepsysteem en slipperkoppeling.
2009-2014
YZF-R1
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 182 pk en 116 Nm
Speciaal, want: de intrede van het crossplane-motorblok, dankzij de identieke technologie van het Yamaha MotoGP-team. De YZF-R1 is de eerste productiemotor die een crossplane krukas, met kruktappen in een hoek van 90° op elkaar, gebruikt.
2010
YZF-R1 Fiat Yamaha Replica
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 182 pk en 116 Nm
Speciaal, want: over straat rondrijden zoals een MotoGP-coureur, wie wil dat nu niet? De Fiat-kleuren staan voor altijd in het geheugen van racefans gegrift, net als de fantastische duels tussen Valentino Rossi en Jorge Lorenzo.
2015-2019
YZF-R1
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 200 pk en 112 Nm
Speciaal, want: de YZF-R1 krijgt een compleet nieuwe styling en een rijkelijk uitgerust elektronicapakket. De krachtige viercilinder breekt de 200pk-grens, maar door verschillende rijmodi is die power goed op het asfalt over te brengen. Als rijder kijk je vanaf nu op een TFT-scherm.
2016
YZF-R1 60th Anniversary
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 200 pk en 112 Nm
Speciaal, want: het iconische Kenny Roberts speedblock design werkte wondermooi op de YZF-R1. Tel daarbij nog gouden wielen en een Akrapovic-demper op, en je hebt een van de mooiste Yamaha’s – zo niet motoren – die ooit het straatbeeld hebben gezien.
2015-2019
YZF-R1M
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 200 pk en 112 Nm
Speciaal, want: naast de ‘gewone’ YZF-R1, presenteert Yamaha ook de M-versie. Die krijgt semi-actieve elektronische vering van Öhlins, carbon bodypanelen, Communication Control Unit (CCU), Y-TRAC-dataloggingsysteem en betere Bridgestone-banden met een bredere achterband.
2021
R1 GYTR VR46 Tribute
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 200 pk en 112 Nm
Speciaal, want: het is een ode aan de legendarische carrière van Valentino Rossi. De R1 VR46 Tribute is niet straatlegaal en hangt compleet vol met GYTR-onderdelen uit Yamaha’s racecatalogus. Nu er nog mee het circuit op durven…
2022
R1 World GP 60th Anniversary Edition
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 200 pk en 112 Nm
Speciaal, want: een alweer erg geslaagde variatie op het speedblock design, met deze keer de wit/rode kleurstelling van Yamaha’s originele fabrieksracers. En het beste van al; de 60th Anniversary Edition is slechts 500 euro duurder dan een standaard R1.
2023
R1 GYTR & GYTR Pro
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 200 pk en 112 Nm
Speciaal, want: het zijn de laatste toevoegingen aan de R1-range. De GYTR en GYTR Pro zijn raceklare machines voor racers met veel geld. De R1 GYTR is het ‘basismodel’ en kan nog uitgerust worden met een hele lijst aan extra onderdelen, terwijl de GYTR Pro die al zo goed als allemaal heeft. Voor de diehard liefhebbers.
Nieuwste loot
2020-heden: R1M
- 998 cc, viercilinder, vloeistofgekoeld
- 200 pk en 112 Nm
Knoppenwinkel
Ondanks het surplus aan elektronica(instellingen) en personalisatiemogelijkheden, heeft de huidige Yamaha R1(M) nauwelijks meer knoppen dan het origineel uit 1998. Met de linkerhand bedien je zoals vanouds het grootlicht, de richtingaanwijzers en de claxon, maar ook de modus-knop en de vier richtingaanwijzers. Rechts zijn er zelfs maar twee knoppen: een start- en een dodemansknop, en de menuscrolknop die ook ingedrukt kan worden.
Elektronica en dashboard
Hier kan een half magazine mee gevuld worden, maar we beperken het zo goed als mogelijk. Het dashboard is een behoorlijk klein, maar wel duidelijk TFT-scherm. De elektronica bestaat uit brake control, traction control, wheelie control, engine brake management, rijmodi, launch control, een gps-datalogger… Allemaal in te stellen naar wens, uiteraard.
Remmen en gewicht
Een dubbele 320mm-schijfrem met race-ABS en brake control system wordt aangegrepen door een radiaal gemonteerde vierzuigerklauw. Remolie vloeit door stalen remleidingen. Achteraan zorgt een enkele 220mm-schijf voor extra remkracht om het rijklaargewicht van 202 kg onder controle te krijgen.
Motor
Het crossplane motorblok werd geïntroduceerd in 2009 en is doorontwikkeld tot een vier-in-lijn, die nu 200 pk bij 13.500 tpm en 113 Nm bij 11.500 tpm levert. Yamaha heeft de cilinderinhoud van exact 998 cc gedurende die 25 jaar altijd onaangeroerd gelaten. Naast de crossplane-techniek is ook het motorgeluid bijzonder knap. YouTube staat er vol mee.
Ophanging
Naast de cilinderinhoud werd er in de geschiedenis van de R1 ook nooit afgeweken van het basis-chassis, zijnde een (gegoten) aluminium Deltabox-frame. De R1M maakt gebruik van een geavanceerde, oneindig instelbare ophanging met semi-elektronische racevering van Öhlins. Vooraan bestaat dat uit een upsidedownvork en achteraan uit een swingarm met monoshock.
