400e Marathonmotor: Honda ST1300A Pan European

Op een moment dat menig motorrijder besluit om zijn helm aan de kapstok te hangen kocht Frans Voermans in 2002 een nieuwe Honda ST1300A Pan European. Na zijn pensionering had hij alle tijd van de wereld om zich op zijn oude hobby, motorrijden, te richten. En dat op een manier die tot de verbeelding spreekt. Frans, inmiddels 87 jaar oud, heeft de teller van de Pan op 433.700 kilometer gekregen en baalt van het feit dat vanwege corona in 2020 bijna alle leuke toerritten en motorvakanties werden geschrapt.

Motorrijden zit bij de familie Voermans in het bloed. Frans, de oudste van vijf broers, maakte in zijn jeugdjaren Noord-Limburg al onveilig met pruttelende Jawa’s en NSU’s. ‘Mijn ouders zagen dat motorrijden niet zo zitten. Het moet voor hen dan ook een lijdensweg zijn geweest toen de een na de ander bij ons op de motor kroop. En we hebben wat uitgespookt met die oude dingen. Als ik nu nog eens zo’n oude motor zie, dan is het amper te snappen dat we daar toen zo’n lol mee hebben gehad.’

Met het stichten van een gezin kwam er een einde aan het ‘losbandige’ motorleven van Frans. ‘Al het verdiende geld was nodig om het gezin en later de zaak (meubelzaak) draaiende te houden. Toen die zaak eenmaal goed liep, zou het financieel wel hebben gekund om een motor te kopen, maar op dat moment ontbrak de tijd. Er was zelfs geen tijd voor een normale vakantie met het gezin. Altijd klaar staan voor de klant. Dat is het nadeel van een zaak in een plaats als Boxmeer.

Tegen de tijd dat ik de pensioengerechtigde leeftijd bereikte en mijn zaak had verkocht, kreeg ik wel meer tijd. Maar ik had eigenlijk geen hobby’s. Voor de bejaardenbond voelde ik me nog veel te jong. Kaarten en biljarten kon ik niet. Maar motorrijden, dat wist ik nog van vroeger, dat is wat ik goed kon en graag deed.’

Als heropstapper in 1996 ging Frans niet halfslachtig te werk met een Honda ST1100 Pan European. Frans: ‘Dat waren prima motorfietsen. Maar wat voor mij, achteraf gezien, zeker zo belangrijk bleek, was dat ik me heel goed thuis voelde bij de Pan European Club. Door deze club ben ik deel gaan nemen aan verschillende toertochten en verre reizen. Ik voel me, ook al ben ik meestal al vele jaren de oudste, goed thuis bij deze mensen. Ik heb er veel geleerd en ik kom tot op de dag van vandaag op plaatsen waar ik nog nooit ben geweest. Wat je moet doen om zo lang gezond te blijven om motor te blijven rijden? Niets, gewoon geluk hebben dat je gezond blijft.’

Koppelingsplaten

Toen in 2002 de eerste zending nieuwe ST1300’s uit Japan arriveerde, was Frans er als de kippen bij. ‘Ik vond het direct een schitterende motor en dat vind ik nu nog. De eerste ST1300 heb ik ongezien gekocht. Met mijn twee ST1100’s had ik geen technische problemen gehad en ik was er dan ook van overtuigd dat de nieuwe Honda minstens zo goed zou zijn als diens voorganger. Motorisch is dat ook wel zo. Het “wiebelen” bij hoge snelheid en met topkoffer neem ik voor lief. Er is destijds door de dealer wel wat aan gedaan, maar helemaal verdwenen is het nooit. Maar hoe vaak rij je harder dan180 km/u?’

Behalve voor het “wiebelen”, is de ST1300A ook nog voor twee andere zaken teruggeroepen. Er vond een modificatie plaats aan een klep van de remkrachtverdeler en er vond een modificatie plaats door extra isolatiemateriaal te plaatsen om de opstijgende motorwarmte tegen te gaan. ‘Van die laatste twee zaken heb ik zelf geen last gehad’, aldus Voermans.

Met de koppelingsplaten van de ST1300 heeft Voermans een haat-liefde verhouding. Liefst zes keer zijn die vervangen, de eerste keer al na 36.000 kilometer. Frans: ‘Wel helemaal eigen schuld. Ik had de slechte gewoonte wel eens in de tweede versnelling, met slippende koppeling, weg te rijden. De Pan heeft geen versnellingsindicator. Het was een slordigheidje, vooral bij stoplichten. Ik let er nu wat meer op, maar ik hoor van anderen dat ik nog veel te vaak in zijn twee vertrek.’

Accu’s verslijt Voermans ook bij de vleet. Frans: ‘Ook dat is deels mijn eigen schuld. Ik vergeet de motor vaak van het contact af te zetten met de verlichting aan. Omdat mijn medereizigers (die telkens moesten helpen bij het aanduwen) er zich aan begonnen te storen, is er later een zoemertje gemonteerd wat me eraan herinnert dat het contact, met jiffy uit, nog aanstaat.’

Ook wat betreft remschijven is Frans een grootverbruiker. Hij is de tel kwijt, maar weet nog wel dat de eerste schijf al tijdens de eerste buitenlandse rit (Oostenrijk) sneuvelde. ‘Vergeten slot te verwijderen. De motor was zo nieuw dat er nog geen nieuwe schijven te koop waren. In Oostenrijk kreeg ik een Honda Trans Alp (berggeit) ter beschikking. De motor en ikzelf zijn na afloop van de vakantie door de ANWB vanuit Oostenrijk met de slaaptrein tot Düsseldorf en verder per auto naar Nederland teruggebracht.’ 

Pech onderweg

Ondanks deze wat lastige aanloopperiode en wat beginnersfouten, kreeg Frans de smaak van reizen op de motor steeds meer te pakken. Ook zijn vier jongere broers kreeg hij weer op de motor om twintig jaar lang, met een tentje, primus en pannen, op ‘low-budget’ motorvakantie te gaan. ‘Van camping naar camping. En dan moet je weten dat ik voor mijn 65e nog nooit eerder in een tentje had geslapen. Op de campings onderweg waren we in de ogen van andere gasten misschien net de “Benidorm Bastards”. Met zijn vijven hadden we evenveel plezier als vroeger. Dat kan niet meer op de motor, omdat broer Piet om gezondheidsredenen heeft moeten afhaken. We gaan nog wel met z’n vijven elk jaar op vakantie een week e-biken.’

Ducati SportClassic 1000 – Marathonmotor

Er is in Europa amper nog een land of streek te vinden waar Frans, meestal reizend in groepsverband (KNMV-reizen of Pan European Club), nog niet is geweest. Met de KNMV maakte hij een tiental drieweekse ver-weg-themareizen, onder andere naar Moskou, Turkije en de Noordkaap. Zich realiserend dat het als tachtiger zomaar ineens afgelopen kan zijn met motorrijden, greep Frans iedere kans aan om met de Pan door Europa en daarbuiten te trekken. Als er iemand is die de naam van deze motor eer aan doet, dan is het Frans Voermans wel. Hij is niet alleen iemand die veel motor rijdt, hij kan er ook onderhoudend en veel over vertellen. ‘Pech onderweg’ vormt vanaf zijn zeventigste een rode draad door zijn motorleven. ‘Popovo, Bulgarije, terugreis van Ankara via Istanboel, Turkije, kapotte koppelingsplaten. Ik ging op een bankje zitten, komt er een Bulgaarse naar me toe die Nederlands sprak. Zij kende wel iemand, die ook weer iemand kende die de motor wel zou kunnen maken. Lang verhaal, kort. Ik kom zeventig kilometer verderop bij een racer, Dimitar, in Veliko Tarnovo terecht. Hij, in zijn privégarage met korte broek, blote buik, blote voeten, zorgt ervoor dat ik een dag later weer verder kan. Ik wenste hem succes voor de komende TT. Grapje moet kunnen. Toledo, Spanje, op de heenreis naar Marokko, in een nauw straatje van de trap af gestuiterd met een lekke band en gedeukte velg als gevolg. Maar ook dat werd opgelost. Athene, Griekenland, op glad wegdek (veel marmer in asfalt) onderuit geschoven. Tipperary, Ierland, kapotte accu. Malig-Gramsh, Albanië, een geitenbok sprong vanaf een rots langs de weg tegen mijn motor. Koplamp, spiegel en scherm kapot. Wel alles met duct-tape kunnen repareren. Net voordat ik langs zou komen voor Marathonmotor strandde ik in het Westerwald met een kapotte dynamo. Je zou verwachten dat de hulpdiensten je in dit digitale tijdperk snel kunnen vinden. Maar nee. Totdat er een Duitse mountainbikester stopte die vroeg of ze kon helpen. Dat kon. Ze pakte de telefoon en ging met stemverhoging aan het werk. Toen kwam er wel garen op de klos. Wat bleek, de jongedame werkte bij de ADAC! Via de ADAC en de ANWB zou de motor later terug naar Nederland kunnen, maar dat ging me veel te lang duren. Ik heb toen samen met broer Jan voor de repatriëring gezorgd. Des te eerder kon ik weer rijden.’

Olieverbruik?

De eerste jaren dat Frans zijn ST1300 had ging hij trouw elke 6.000 kilometer voor een beurt naar de dealer. Later schroefde hij dat interval op naar 12.000 kilometer, wat bij een jaargemiddelde van 25.000 kilometer moet kunnen. De dealer maakte plaats voor een plaatselijke motorzaak, Motostore van Harold Vermeulen in Boxmeer. ‘Daar ben ik zogezegd kind aan huis. Een eenmanszaak waar ik het volste vertrouwen in heb. Het is wel eens gebeurd dat de motor na een reparatie ’s nachts om één uur nog werd thuisgebracht, omdat de monteur wist dat ik de volgende dag wilde rijden. Met zoveel kilometers op de teller is het logisch dat er regelmatig onderhoud moet worden gepleegd. Maar het blok heeft nog nooit een klap verkeerd gegeven. Zet je het aantal reparaties af tegen het aantal kilometers dan valt het best mee.’

Deze motor mag dan wel altijd van een ‘oud mannetje’ zijn geweest, onder een deken bij de verwarming heeft de Pan nooit gestaan. En de eigenaar weet ook goed raad met het gashendel. Frans: ‘Ik weet hoe hard de Honda loopt en in Fins Lapland kreeg ik ter plekke van de politie een “onthaastingscursus” opgelegd. Natuurlijk ben ik rustiger geworden op de motor, op je 87e moet je niet denken dat je alles nog kunt. Ondank de vele motorkilometers, ben ik nog steeds een leek op technisch gebied. Is er een technisch probleem onderweg, dan ben ik op hulp van anderen aangewezen. In een reisgezelschap, met motorrijders van een bepaald Duits merk, krijg ik vaak de vraag of ik niet vergeet olie te peilen. Hoezo, ik rij een Honda? Tussen twee beurten in (12.000 km) is er nog nooit olie bijgevuld. Ik zou niet eens weten hoe dat moet, want waar zit de olievulplug? Ik weet ondertussen wel waar het peilglas zit. Voor mij niet de ideale plek om geregeld te kijken. Maar dat hoeft dus gelukkig ook niet.’

Vanwege kleine ongelukjes (omvallen) en de bok die tegen de motor sprong zijn er al enkele kuipdelen aan de Pan vervangen. Frans: ‘Als je maar lang genoeg met dezelfde motor door blijft rijden, komt alles wel een keer aan de beurt.’ In 2007 was Frans met zijn Pan al eens eerder te gast bij Marathonmotor. Toen was hij al de oudste deelnemer. Dat record heeft de 87-jarige nu eigenhandig met glans gebroken en wat het aantal kilometers op de Honda betreft scoort hij een plek in de top-5. Daarbij moet worden opgemerkt dat de meeste kilometervreters veel woon- werkverkeer rijden. Bij Frans zijn het alleen maar plezier (vakantie) kilometers. ‘Ik heb gelukkig een vrouw die zich prima weet te vermaken als ik weer eens weg ben. Misschien vindt ze het stiekem wel prettig geregeld een weekje rust in huis.’

Honda ST1300A Pan European op de brug

Ook al staat er een zeer respectabel aantal kilometers op de teller, verwacht bij Frans Voermans geen barrel waar de vele jaren van actief gebruik aan af te lezen zijn. Zoveel is ook duidelijk als Motor.NL-expert Van Sleeuwen een proefritje maakt met de ST1300. Hem valt niets op wat om aandacht vraagt. De teller van de Pan staat op 33.700 kilometer. Na elke 200.000 kilometer springt de digitale teller weer op nul. ‘Ik merk geen verschil met een Pan die “slechts” een ton op de teller heeft staan. De hoge kilometerstand is in ieder geval niet terug te vinden in het uiterlijk of het rijcomfort van deze Pan’, aldus Van Sleeuwen. Op de brug kan de Pan eens goed vanuit een ander perspectief worden bekeken. Wat opvalt zijn de nieuwe uitlaatbochten. Frans: ‘Er zat een lek in de collector. Door collega-motorrijders werd ik er al lang op gewezen dat mijn Pan meer geluid maakte dan normaal. De lekke collector en de uitlaatbochten zijn daarom onlangs (voor het eerst) vervangen.’ Bij de cardan, die nu prima functioneert, zijn eerder de lagers en de kruiskoppeling vervangen. De voorvorkkeerringen zijn twee keer vernieuwd. Van Sleeuwen wijst erop dat de bovenkant van de binnenpoten roestpuntjes vertoont. Hij raadt aan die te verwijderen om te voorkomen dat als de vering een keer heel ver induikt de keerringen opnieuw stuk kunnen gaan. De achterschokdemper is onlangs vervangen. Frans: ‘Ik had niks in de gaten, maar door anderen werd ik erop gewezen dat de veer van de schokdemper doormidden was. De achtervering werkte nog wel, maar niet naar behoren. Er is daarna een andere gebruikte schokdemper geplaatst.’

Over de remschijven is al eerder gesproken, die zijn vaak vervangen vanwege slijtage en/of problemen met het niet verwijderen van het schijfremslot. Nu zijn ze prima.

Over de buddy is Frans niet tevreden. ‘Nooit geweest eerlijk gezegd. Ik had in het begin moeten investeren in een andere buddy, maar heb dat nooit gedaan omdat de schapenvacht die ik gebruik voor voldoende zitcomfort zorgt. En mijn motor is er herkenbaarder door.’

Wat betreft banden vertrouwt Frans al jaren op Bridgestone. ‘Vorig jaar heb ik me laten verleiden om Michelin Road GT5’s te laten monteren. Iemand van de Pan-club zweerde bij die band. Ik heb het geprobeerd en het bevalt goed. Het rijdt (veert) soepeler, de motor is stabieler op gravelpaden en zandwegen. Omdat er net een nieuwe dynamo en accu zijn gemonteerd, valt er op de stroomhuishouding vanzelfsprekend niks aan te merken. En dat geldt eigenlijk voor de hele motor. Ja, de voetsteunen en het schakelpedaal laten slijtage zien. Maar je moet toch érgens aan kunnen zien dat de motor heel veel is gebruikt.

Voor Frans Voermans is deze Pan veel meer dan een oude motor. ‘Ik had natuurlijk al lang geleden een nieuwe ST1300 kunnen kopen. Het is niet uit gierigheid dat ik dat niet heb gedaan, het is dat ik aan deze motor gehecht ben geraakt. Een wat lichtere motor, een Yamaha FJR1300, zou voor mij misschien wel beter zijn. Hoewel ze er geen probleem mee zouden hebben, ik wil op de Pan European Club niet met een Yamaha aankomen. Aan goed en regelmatig onderhoud heeft het deze Pan nooit ontbroken. Wanneer het dit jaar weer mogelijk is om aan georganiseerde motortochten deel te nemen ben ik met deze Pan (met emotionele waarde) weer van de partij. Hoe lang nog? Niemand kan in een glazen bol kijken.’