“Automaat rijden? Da’s niets voor mij! Laat mij maar ouderwets ontkoppelen en schakelen met de voet. Hoe minder elektronica, hoe beter.” Het zijn veelgehoorde stellingen van motorrijders. Bang voor vernieuwing? Het niet los kunnen laten van wat ze gewend zijn? Na het rijden met Yamaha’s Y-AMT-systeem zouden die mensen weleens anders kunnen praten.
Automaten voor motoren zijn behoorlijk in de mode momenteel. Honda gebruikt al sinds 2009 (!) haar DCT-automaten met dubbele koppeling op verschillende modellen. Kawasaki heeft hybride motorfietsen en die zijn uitgerust met een automaat. BMW heeft pas haar ASA-systeem onthuld, net zoals KTM met AMT en nu is daar ook Yamaha met een Automated Manual Transmission. Het grote verschil in de systemen is dat Honda twee koppelingen gebruikt en de andere merken eentje. De basiswerking van zowel de Kawasaki, BMW, KTM als Yamaha-automaat zijn vrijwel hetzelfde. Als alle systemen op de markt zijn, zullen we een gedetailleerde vergelijking maken, maar we gaan hier verder in op Y-AMT.
Yamaha vervangt de versnellingspookbediening door een elektromotor en de koppelingsbediening door een tweede elektromotor. Die twee motoren worden aangedreven door een ECU en het automatisch schakelen kan beginnen. Door de eenvoud van het systeem, weegt het slechts 2,8 kg. Daarbij worden alle tandwiel- en koppelingsactuatoren gemonteerd binnen de bestaande motor- en frame-indeling. Met andere woorden: je motor(blok) wordt er niet breder, langer of groter van. Yamaha koos resoluut voor een enkele koppeling omdat het totaalplaatje dan lichter blijft. Bovendien schakelt Y-AMT in slechts 0,1 seconde, wat te danken is aan de samenwerking met de geïntegreerde derde generatie quickshifter – die al standaard op de MT-09 zit – en een geïntegreerde veer in de schakelstang die de versnellingsbak als het ware gespannen zet om nog sneller te kunnen wisselen van tandwiel.
N-1-2-3-4-5-6
Een koppelingshendel en versnellingspook aan de linkervoet worden overbodig en zijn er dus niet meer. Schakelen doe je met een wipschakelaar aan de linkerhand. Opschakelen gebeurt met de wijsvinger, terugschakelen met de duim. Door de wipwerking van de schakelaar kun je ook kiezen om zowel op als terug te schakelen met de wijsvinger. Beide manieren werken fijn. Belangrijk om te melden is de andere volgorde van de versnellingsbak, waarbij neutraal niet meer tussen versnelling 1 en 2 zit, maar helemaal onderaan. Daardoor krijg je een – in dit geval – logischere bediening: N-1-2-3-4-5-6. Nóg belangrijker om te melden, is dat je Y-AMT ook al het werk kunt laten doen en dus volledig automatisch kunt rijden. Aan de rechterhand is er een knop AT/MT, waarmee je eenvoudig wisselt tussen automatisch of manueel schakelen. Daarbij is er ook een ‘Mode’-knop, die je in de automatische modus laat wisselen tussen D en D+. Een normale rij/schakelmodus en een sportievere variant, waarbij hogere toeren worden opgezocht en de bak sneller terugschakelt. D en S lijken ons makkelijker qua naamgeving, maar goed, misschien komt er later nog een sportievere S-instelling.
Natuurlijke manier
Yamaha heeft ons uitgenodigd in Catalonië, Spanje om vooral de sportiviteit van het systeem te testen. De voorlopig enige motor waarop je Y-AMT kunt krijgen, is de MT-09, dus dan zullen we het daarmee moeten doen. Wat een straf… Omdat we met veel verschillende motoren rijden, hebben we nauwelijks tijd nodig om ons aan Y-AMT aan te passen. Je zet hem in de automatische stand en je moet enkel nog gas geven en remmen. Kinderspel. In tegenstelling tot de DCT van Honda, die zeer snel opschakelt in de D-stand, doet Y-AMT dat beter. De schakelmomenten zijn veel logischer en natuurlijker geprogrammeerd. Je hoort en voelt ook hoe het mechanisme werkt. Een razendsnel klikgeluid met een minimale schok, alsof je quickshift op een hele soepele manier. Eenmaal uit de stad schakelen we over naar D+. De MT-09 blijft nu langer in dezelfde versnelling en schakelt bij hogere toerentallen op. Niet als je traag rijdt, dan blijven de schakelmomenten op een natuurlijke manier verlopen. Maar ga je gas geven en sportiever rijden, weet ook nu Y-AMT wanneer er geschakeld moet worden. Er moet ontzettend veel testwerk gedaan zijn om dit systeem zo goed op punt te krijgen. Terugschakelen tot de juiste versnelling voor de bocht, hoog in toeren blijven hangen in dezelfde versnelling als je vol in een lange doordraaier zit, op de juiste momenten opschakelen zonder het onderste uit de kan te halen… Hij doet het allemaal en het werkt fantastisch. De enige opmerking die we kunnen maken, is dat Y-AMT in de automatische stand niet voldoende snel terugschakelt. Bijvoorbeeld: je rijdt in de zesde versnelling achter een auto en wil die inhalen. Op dat moment open je het gas, schakel je liefst terug naar vijf of zelfs vier en haal je de auto in. Y-AMT blijft dan in zes hangen. Uiteraard kun je altijd manueel terugschakelen met je linkerhand. Maar er is ook een andere manier. Tijdens de test hebben we een trucje gevonden waardoor Y-AMT het ook automatisch kan. Je moet namelijk heel agressief het gas openen en dan schakelt hij wel een of twee versnellingen terug.
Spelen en zingen
Hét grote plezier van het systeem zit hem toch in het manueel schakelen. Vooral op de talrijke bergwegen in Catalonië is het een nieuw soort van genot om je linkerhand al het schakelwerk te laten doen in plaats van je linkervoet. Het grote verschil is te merken in de snelheid van uitvoering. Ja, een quickshifter schakelt bijna even snel, maar de beweging die jij met je voet maakt, duurt langer dan met je duim of wijsvinger. Bovendien verloopt het schakelen veel soepeler en minder agressief. Zo kun je probleemloos een versnelling lager gaan als je onder hellingshoek ligt in een scherpe bocht. De MT-09 geeft dan geen kick en je kunt sneller uitaccelereren. Schakelen wordt met Y-AMT meer spelen dan iets anders. Je kunt de motor zelfs laten zingen, door heel snel (en nutteloos) op- en terug te schakelen. Iedere versnellingswissel is perfect, ook van één naar twee en omgekeerd. Hou bij het afremmen en dus terugschakelen wel rekening met minder motorrem. Die is er nog wel, maar is lang niet zo sterk als bij een normale versnellingsbak. Vind je het trouwens niet zo aangenaam om je stuur vast te houden met slechts drie vingers van de linkerhand, omdat je duim en wijsvinger aan het schakelen zijn, dan kun je er ook voor kiezen om al het schakelwerk met enkel de wijsvinger te doen. Dat werkt net zo fijn en net zo snel en je hebt dan een vinger meer aan de stuurhendel.
Conclusie
Y-AMT is een zoveelste techniek om automatisch te schakelen op een motorfiets. Het is ook een manier om de drempel om te leren motorrijden kleiner te maken. Gas geven en remmen in de automatische stand, dat moet lukken. Dus ook mensen die met een scooter of elektrisch rijden en willen overstappen. Ook iedereen die problemen met zijn linkervoet heeft, of geen knijpbeweging kan maken met zijn linkerhand of… Er zijn talrijke scenario’s waarin Y-AMT zijn nut bewijst. Daarnaast is het bijzonder fijne, relatief eenvoudige en ook nog een goedkope techniek die je optioneel voor je MT-09 kunt bestellen. Er wordt slechts 500 euro extra gevraagd én daarbij krijg je ook nog eens een smart key-systeem. Dat andere Yamaha’s met Y-AMT snel zullen volgen, is vanzelfsprekend. Dat wij zo positief verrast zijn van het systeem, is minder vanzelfsprekend. Het werkt echt geweldig en je moet het zeker een keer proberen, ook al vind je er helemaal niets aan. Sterker nog, behoor jij tot die klassieke, ouderwetse groep rijders die niets moet weten van (semi-)automatisch rijden, probeer het dan zéker een keer!
Had Yamaha in het verleden ook niet de FJR met het zelfde schakelpatroon als automaat.
Wat dat betreft geen nieuws onder de zon en waren ze de tijd ver voorruit.
Gelet op het feit dat ik een kleine beperking heb aan mijn schakelvoet, juich ik deze ontwikkelingen toe.