Op dit moment maakt KTM een zeer moeilijke periode door en is het nog maar de vraag hoe en of het merk zal blijven bestaan. Daarom nu eens aandacht voor de eerste serieuze KTM Grand Prix-wegracer waarmee de wegraceaspiraties van het Oostenrijkse merk voor het eerst tot uiting kwamen: de KTM RS oftewel de Apfelbeck-KTM, ontworpen door de legendarische Ludwig Apfelbeck.
In 1953 verscheen de eerste KTM-motorfiets, de R100-tweetakt. Die werd een jaar later opgevolgd door de 125cc-Tourist. Vanaf het prille begin werden deze machines gebruikt in de motorsport. Eerst door klanten en later ook door KTM zelf. In de 125cc-klasse waren destijds viertakten heer en meester, de latere tweetakt-technologie, die de racewereld zou veranderen, was nog niet beschikbaar. In 1954 besloot KTM daarom een viertakt-racer te ontwikkelen die ook op GP-niveau competitief moest zijn. De fabriek uit het Oostenrijkse Mattighofen begon een testfase waarin eerst een motorblok van een NSU 125-productieracer in een door KTM zelf geconstrueerd rijwielgedeelte gemonteerd werd. Het bracht niet het resultaat waarop gehoopt werd, want er waren al ‘standaard’ productieracers te koop die de prestaties van de KTM-NSU verreweg overvleugelden. Eén van die machines was de 125cc-MV Agusta Monoalbero uit 1953. Het verticale 125cc-tweekleps motorblok van deze machine was afgeleid van de dubbelnokker fabrieksracers van MV Agusta. De Monoalbero moest het met een enkele bovenliggende nokkenas doen. Toch was hij goed voor een top van zo’n 150 km/u. KTM besloot een aantal van deze MV’s aan te schaffen om als uitgangspunt te gebruiken voor hun eigen racer. In 1955 was het eerste resultaat zichtbaar in de KTM-MV 125. Het MV-motorblok was verder opgevoerd en zat in een nieuw rijwielgedeelte dat door KTM zelf ontworpen was. Aan de voorkant was een Earles-parallellogramvoorvork terug te vinden, overigens niet ongebruikelijk in de racerij van die tijd. KTM besloot deze racer nog verder te ontwikkelen en deed een absolute meesterzet door in 1956 constructeur Ludwig Apfelbeck van Horex naar KTM te halen.
Husqvarna V-Twin: motorhistorie in Zweden
Oostenrijks patent
Ludwig Apfelbeck werd in 1903 geboren in het Oostenrijkse Knittelfeld, niet ver van Zeltweg en de huidige Red Bull Ring. Als jonge jongen was hij vaak te vinden in de buurt van de Puch-fabriek, de testbaan had een grote aantrekkingskracht op de jonge Ludwig. In de jaren 30 had hij een autowerkplaats, waar hij volop experimenteerde met het tunen van zowel auto’s als motoren. In 1937 werd hem in Oostenrijk een patent verleend voor een vloeistofgekoelde vierkleps cilinderkop, waarbij zowel de in- als de uitlaatkleppen diagonaal van elkaar geplaatst waren. Dus niet naast elkaar. Deze klepopstelling zorgde voor een wat complex in- en uitlaatkanaal, maar had als voordeel dat de inlaatgasstroom prachtig de verbrandingskamer binnen wervelde en zich ophoopte rond de centrale- en massa elektrode van de bougie, een uitvinding van de bijzonder innovatieve Belg Etienne Lenoir. Hierdoor werd het brandstofmengsel veel effectiever ontstoken en dat betekent vermogenswinst. Bovendien werd door het wervelende spel de verbrandingskamer iets gekoeld en werden uitlaatgassen ook sneller afgevoerd waardoor de cilinderkop ook wat minder hitte te verduren kreeg. Ook dat werkte gunstig op het motorvermogen. Na de Tweede Wereldoorlog bouwde Apfelbeck zijn eigen 350cc- en 500cc-motorblokken, die vooral in de terreinracerij werden gebruikt. Hij emigreerde vervolgens naar Duitsland, waar hij aan de slag ging bij Horex als hoofd van de testafdeling.
Debuut op het ijs
In 1956 werd Apfelbeck door Johann (Hans) Trunkenpolz bij KTM ingelijfd. Daar ontwierp hij in de winter van 1956-1957 een nieuw 125cc-motorblok waarbij alleen nog een zwaar bewerkt carter van de MV Agusta 125 als basis gebruikt werd. De eencilinder van deze Apfelbeck-KTM was erg compact gebouwd. De cilinderkop was voorzien van Apfelbeck’s diagonale vierkleps cilinderkop. Een ketting dreef de dubbele bovenliggende nokkenassen aan en de versnellingsbak kon voor maar liefst zes gangwissels zorgen. Het motorblok leverde een vermogen van 17 pk bij 12.000 tpm en was goed voor een top van 180 km/u.
De nieuwe KTM-fabrieksracer werd gedoopt als de KTM RS, maar staat vooral bekend als de Apfelbeck-KTM. Op 10 februari 1957 debuteerde de nieuwe wegracer, niet op het asfalt, maar op het ijs bij Zell am See waar fabrieksrijder Paul Schwarz de RS naar zijn eerste overwinning reed. Een lang leven was de racer niet gegund. In die jaren ging het erg slecht met de motormarkt. Door de opkomst van de kleine auto en de scooter zag KTM zich genoodzaakt haar motorproductie drastisch te herzien. In 1959 werd besloten om alleen nog bromfietsen en scooters te bouwen, de motorproductie werd gestaakt en daarmee viel ook de RS vrijwel niet meer op de circuits te bespeuren. Ook niet meer tijdens de populaire Salzburgse ‘1 Mai Rennen’, waar deze foto van Erwin Lechner met de RS in 1959 gemaakt werd. Hiermee kwam een eind aan KTM’s eerste poging om een serieuze GP-wegracer te verwezenlijken. Ludwig Apfelbeck verliet Oostenrijk en ging weer naar Duitsland, waar hij bij BMW bijzonder furore zou maken. Hij overleed in 1987.
Tekst: Ivar de Gier – Writing History
Foto: Archief A. Herl
