Rudersberg-Duitsland, 2023. De ontknoping in het WK zijspancross is aanstaande. Tussen de eerste en tweede heat zoeken de toeschouwers verkoeling in de gigantische biertent waar deze Grand Prix bijna net zo bekend om staat als de wedstrijd zelf.
Tekst: Emil Bolars
Vroeger stond de grote tent ook al in Rudersberg, maar vergeleken met het eerste mondiale kampioenschap zijspancross begin jaren zeventig is er een hoop veranderd. De machines waarop wordt gereden zijn veel lichter dan vijftig jaar geleden. Toen deden dikke viertakt-zijspannen vlak voor de start de grond angstaanjagend trillen. De deelnemers van nu ogen ook minder grotesk dan de rijders aan het begin van de seventies. Dat waren rijders met armen zo dik als staalkabels, kerels die met alle kracht probeerden de zware zijspannen over de baan te rossen. Naast deze mannen van staal stond een bakkenist, die op papier een ondergeschikte rol speelde. Vaak stond zijn naam niet eens op de deelnemerslijst! Ze deden hun werk in het zijspan met gewone schoenen aan en met een pothelm op als enige, echte bescherming.
Pat Hennen overleden: Amerikaanse pionier is niet meer
In het eerste jaar van het mondiale kampioenschap zijspancross was het in sommige wedstrijden nog wildwest. Dat is meer dan vijftig jaar later wel anders. Het WK zijspancross wordt nu strak georganiseerd en dat geldt ook voor de GP in Rudersberg.
De promotiedames van WSC snellen zich langs de toeschouwers bij de grote tent richting het parc-fermé waar weldra de GP-teams zich zullen melden. Plotseling houden de dames hun passen in. Voor ze loopt een man, gebogen over zijn rollator. De dames weten dat deze man groot respect geniet in de wereld van de zijspancross. Ze besluiten hem gedwee te volgen als jongelingen van een indianenstam, die uit respect een oude, wijze man nooit zouden passeren. Deze oude, wijze man is ‘opa’ Bart Notten, één van de laatste der Mohikanen.
Jongensboek
Bart Notten werd in 1971 de allereerste kampioen van de mondiale zijspancross. Tot 1997 was Bart Notten bakkenist, later werd hij letterlijk de vaandeldrager van deze sport. In de 21e eeuw werd Notten letterlijk de ‘oude wijze man’ die jongelingen bijstond met raad en daad met de door hem opgerichte stichting Kids & Sidecars.
Bart Notten beleefde al in 1971 een droom als uit een jongensboek. Niet eens zozeer omdat hij in dat jaar de eerste mondiale zijspancrosskampioen ooit werd, maar des te meer omdat Bart in 1971 begon als nationaal bakkenist! Maar door een bijzondere samenloop van omstandigheden stond Bart aan het einde van dat jaar ineens met de allerhoogste prijs ter wereld in zijn handen. Zo’n unieke levensloop binnen de motorsport verdiende het om opgetekend te worden. Jaap Oostermann dacht er ook zo over en voegde daad bij het woord! Op 27 maart verscheen het boek ‘Bart Notten – Zijspanlegende met vlag en klompen’.
Zonder bakkenist
Het is een schitterende pinksterdag en de waterstand van de Waal staat gelukkig normaal voor de tijd van het jaar. Vorig jaar stonden de uiterwaarden met Pinksteren onder water en werd de traditionele internationale motorcross in allerijl nog landinwaarts verplaatst. Nu zijn de omstandigheden perfect voor een mooie pinkstermotorcross langs de zandgronden van de rivier. Duizenden toeschouwers zijn naar Zaltbommel gekomen. Onder hen ene Bart Notten uit Hengelo-Gelderland. Bij Bart loopt de olie door zijn aderen. Hij was van kinds af aan al met zijn broers bezig met brommers, sleutelen en hard rijden. Midden jaren zestig begon hij als bakkenist in een zijspan. Op het vermaarde en later door Normaal bezongen Hengelse Zand leerde hij als tiener de eerste kneepjes van dit vak. In 1968 reed Bart samen met streekgenoot Gert Pelgrum als rijder mee in de eerste wedstrijden op een BSA-zijspan. Later stond Bart in het BMW-zijspan van Herman Wijenborg. Het duo deed het niet onverdienstelijk in de nationale wedstrijden en werd zelfs tweede bij de junioren. Maar het duo Wijenborg/Notten had geen internationale ambities. ‘Als we maar plezier hebben’, daar ging het ze om.
Dat plezier hield niet op bij het zijspancrossen zelf, ook het aanschouwen van internationale wedstrijden hoorde erbij. Bart was zodoende ter ‘ontspanning’ net als zoveel anderen richting Zaltbommel getrokken om zich te vergapen aan de Nederlandse en buitenlandse topteams in de zijspancross. Een van die beroemdheden was de Duitser Herbert Simon.
Simon was een vermaard internationaal rijder en had op Hemelvaartsdag in Rhenen nog bijna de Grand Prix van Nederland gewonnen. Maar zijn bakkenist stortte vlak voor de finish door uitputting in elkaar en de winst was verkeken! De Grand Prix in
Rhenen was onderdeel van het in 1971 gestarte FIM-cup kampioenschap voor zijspannen. Tegenwoordig heet dit het Wereldkampioenschap Zijspancross. Simon stond er ondanks het drama in Rhenen nog goed voor in de stand van dit kampioenschap en wilde in het ritme blijven, maar had geen bakkenist. Toch was hij vol goede moed naar Zaltbommel getrokken.
Van de dijk geplukt
Omdat ook in Nederland de bakkenisten niet aan de boom groeiden, stond Herbert Simon er op de wedstrijddag in Zaltbommel nog steeds alleen voor. Een onmogelijke situatie in deze motorsportdiscipline waarin juist duo’s excelleren!
De Nederlandse rijder Ben Snijder, gerespecteerd vanwege zijn ontwikkelingswerk voor de zijspancross, had een neusje voor talent en trok de stoute schoenen aan. Hij wist dat er ergens op de dijken langs het circuit een jongeman uit Hengelo aan het verpozen was. Deze jongeman had het talent voor de kunst van het bakkenisten.
De argeloze toeschouwer Bart Notten aarzelt even als de optie wordt geopperd om naast toprijder Herbert Simon te acteren. Aarzelend stemt Bart toch in en Simon besluit dankbaar gebruik te maken van het aanbod. Als Snijder beweert dat die beifahrer goed is, dan is dat zo! Bart kon wat kleding lenen en met een Husq-varna-shirt om zijn bast kruipt hij in de bak van de Wasp-Hedlund zijspancombinatie van Simon.
Het gelegenheidsduo heeft nog nooit een meter samen gereden en er is geen training meer geprogrammeerd voor de wedstrijd van start gaat. Simon en Notten vragen daarom aan de wedstrijdleiding of ze niet één ronde mogen trainen om te kunnen wennen. En dat is wel nodig, zo blijkt! Notten is vooral veel zwaardere zijspannen gewend en het voor die tijd zeer innovatieve Wasp-zijspan van Simon is veel lichter. Bart trekt zodoende in het begin zo hard aan de bakbeugel dat het hele spul bijna achterwaarts over de kop gaat! Na die ene ronde steekt het duo de koppen bij elkaar en besluit te starten aan de wedstrijd zonder zich enige druk op te leggen. De wedstrijd verloopt boven verwachting!
Simon/Notten zijn bij de start verrassend als tweede weg achter de Belgische kopstarter Alois Dekort , de Nederlander Broer Dirkx rijdt als derde vlak achter ze aan. Gaandeweg de wedstrijd komt het Duits-Nederlandse gelegenheidsduo steeds beter in z’n ritme. De Belg Dekort valt weg uit de kopgroep en Simon/Notten zien alleen Dirkx/Van Belkom langszij komen. De rest van het veld hebben ze het nakijken gegeven! Zo finisht ‘toeschouwer’ Bart Notten als bakkenist naast de Duitser Simon zo maar als tweede in de wedstrijd, op slechts één seconde van winnaars Broer Dirkx/Wim van Belkom! Dit onverwachte droomdebuut op internationaal niveau zal voor Notten enkele weken later een heel mooie staart krijgen.
Werk aan de winkel
De Nederlander Rikus Lubbers was in 1971 in een fel gevecht verwikkeld om de mondiale zijspancross-titel. Lubbers ging onverwachts goed in de FIM-cup totdat zijn bakkenist Joop Brouwer in België een dubbele beenbreuk opliep. Lubbers/Brouwer reden ook in Zaltbommel en hadden de kunsten van Notten in het Wasp-zijspan van Simon van dichtbij kunnen aanschouwen.
Zodoende klopte Rikus Lubbers aan bij Bart Notten met de vraag of hij in zijn Norton-Wasp zijspan wilde springen om hem te helpen aan de wereldtitel. Bart had hier wel oren naar, eerder had zijn avontuur in Zaltbommel immers ook goed uitgepakt! Wel wilde hij dat Rikus eruit zou komen met zijn vaste rijder Herman Weijenborg. Die was natuurlijk niet blij om zijn bakkenist midden in het seizoen te verliezen, maar hij wilde Bart deze kans ook niet ontnemen. Schoorvoetend gaf Weijenborg toestemming.
Zo stapte Bart over naar het zijspan van Rikus Lubbers, die op dat moment nog nipt de leiding had in de FIM-cup, voor de Brit Thompson en de Belg Cox. Er was dus werk aan de winkel, want over twee weken stond alweer de volgende Grand Prix in Oostenrijk op het programma! Notten zou zich snel aanpassen aan rijder Lubbers en zijn Norton-Wasp machine. Wel moest Bart toegeven dat hij moest wennen aan de snelheid van Lubbers: ‘Hij schakelt nog een keer op waar een ander al zou remmen!’
Voor eeuwig opgetekend
In het Oostenrijkse Feldkirch doet Bart ‘gewoon’ wat hij moet doen. Lubbers/Notten worden tweede in de Grand Prix van Oostenrijk en blijven aan de leiding staan in de kampioensstand.
Later dat jaar halen Lubbers/Notten in het Zwitserse Wohlen het kampioenschap binnen! Op een gladde en natte baan worden ze vijfde in de eerste heat en elfde in de tweede, nadat ze eerst nog een noodreparatie moesten uitvoeren omdat de bobine dienst weigerde. Maar directe concurrent Thompson heeft ook te kampen met pech en het Britse zijspan zakt met een lekke band ver weg in de uitslag.
Rikus Lubbers en Bart Notten zijn niet meer te achterhalen door de concurrentie en worden in 1971 de allereerste FIM-kampioenen van de zijspanmotorcross!
‘Daniël Willemsen kan dan wel tien keer wereldkampioen zijn geworden, ik blijf altijd bovenaan het lijstje staan,’ aldus de toeschouwer uit Hengelo die in 1971 zomaar van een dijkje in Zaltbommel werd geplukt. De rest is geschiedenis, maar die prachtige levensloop is door Jaap Oosterman voor eeuwig opgetekend in het boek ‘Bart Notten – Zijspanlegende met vlag en klompen’.
‘Dat boek moet er komen!’
Auteur Jaap Oostermann heeft zich hard gemaakt voor het boek over Bart Notten en schreeuwde het een jaar geleden letterlijk uit: ‘Dat boek moet er komen!’
De passie van Oostermann, die eerder samen met wijlen Jan de With een boek schreef over Broer Dirkx, gaf uiteindelijk de doorslag voor uitgever Willy Hermans. Oostermann ging aan de slag en op 27 maart jongstleden is het boek ‘Bart Notten – Zijspanlegende met vlag en klompen’ verschenen. Het ruim 200 pagina’s tellende boek vertelt in woord en beeld over de levensloop van Bart Notten in de zijspanmotorcross.
Niet alleen zijn actieve carrière wordt uitgebreid belicht, maar zeker ook de periode die begon toen Bart Notten zijn buurjongentje Koen Hermans op een zijspan zette. Dit groeide uit tot de stichting ‘Kids and Sidecars’, het eerste platform ter wereld voor jeugd zijspanmotorcross. Niet alleen Koen Hermans, maar ook Justin Keuben, de Brit Dan Foden en de huidige Franse kampioenen Prunnier zijn voorbeelden uit het nest van Kids and Sidecars.
Het boek Bart Notten – Zijspanlegende met vlag en klompen is te bestellen via www.uitgeverijhermans.nl
