Honderd jaar geleden rolde in IJmuiden voor het eerst Hollands ijzer uit de hoogovens. Een moment van grote vooruitgang. Een eeuw later is de stemming minder feestelijk. Het wonder is een vervuiler geworden. Op de elektrische Energica Experia rijden we langs oude industrie en nieuwe kennis. Uitstootvrij en geluidsarm.
Er hangt een dikke grijze lucht boven IJmuiden, Velzen en Wijk aan Zee. Op heldere dagen zijn de wolken van de hoogovens vaak van verre te zien. Vandaag niet. Pas als ik in de duinen ben, ontdek ik de stad van schoorstenen, pijpen en koeltorens die hun adem de lucht inblazen. Iedereen snapt dat dit niet gezond kan zijn. Over de risico’s die er precies aan kleven lopen de meningen uiteen.
Ik stuur de Experia, het elektrische toermodel van Energica, via Wijk aan Zee naar de Noordpier, het einde van de weg. Vanaf de parkeerplaats is er zicht op het IJ, het Forteiland en IJmuiden aan de overkant. Er ligt een grote veerboot aan de kade, klaar voor de oversteek naar Newcastle. Stookolie aangedreven.
Toertocht Friesland: door het land van de Hemel Bouwer
Een metalen trap voert naar een platform dat uitkijkt op het complex van Tata Steel, de vroegere Koninklijke Hoogovens. Wat behalve de uitstoot van wolken opvalt, is de gigantische omvang. Als het is ingedaald loop ik de trap weer af, start de Experia met een pincode (!), houd de startknop enkele seconden ingedrukt en de machine is volledig geactiveerd. Gas geven is rijden. Remmen is stilstaan.
De weg achterlangs het terrein van Tata Steel is bijna leeg. Ideaal om even met de motor te spelen. De acceleratie is fenomenaal en superstrak. Het koppel is meteen beschikbaar en laat zich voelen. Het afremmen – of de regeneratiestand, zoals dat heet – staat in de Urban-stand standaard op 2, maar ik vind 3 prettiger. Dat voelt een beetje als een zware V-twin. Gas los en de snelheid valt direct pittig terug.
Rechts van mij liggen de hoogovens die honderd jaar geleden een toonbeeld waren van de Nederlandse vooruitgang. Het land ging zelf ijzer produceren. Driewerf hoera. De industriële revolutie was maximaal op stoom gekomen en in Nederland werden de mooiste dingen gemaakt voor eigen gebruik en export. Denk aan schepen, auto’s, gloeilampen, schoenen, landbouwmachines, kleding, vliegtuigen…
Een productieland is Nederland al lang niet meer. Handel en kennis, daar draait de economie tegenwoordig op. En de Koninklijke Hoogovens, het huidige Tata Steel, is van een wonder in een vervuiler veranderd. De laatste jaren gaat het vooral over de troep die er wel, niet of gedeeltelijk wordt uitgestoten. Al naar gelang de persoon aan wie je het vraagt.
Zee van staal
Gas los. De Experia mindert vanzelf vaart, waarbij een systeem van regeneratie ervoor zorgt dat er weer wat extra kilometers gereden kunnen worden. Daar is de Zee van Staal, een soort beeldentuin met enorme installaties van ijzer en staal. De werken liggen verspreid in de duinen. Hoog en laag. Ze zijn door verschillende kunstenaars gemaakt. Supermooi.
Op het terrein dat nu het decor is van kunst, stond tot 1992 een camping. Moet je je voorstellen dat je met je tent of caravan recht onder de rook van de ijzersmelterijen stond. Als de wind uit de verkeerde richting blies, zat het hele kampeerterrein onder een vette zwarte laag. Er moesten overigens rechtszaken aan te pas komen om de boel te sluiten, want veel vaste campinggasten wilden er helemaal niet weg. Die gingen met de rug naar de hoogovens zitten en genoten voor weinig geld van de duinen en het strand.
Voor mij wordt het wel tijd om verder te gaan. Het startritueel van de Experia begint te wennen en voelt al bijna vertrouwd. Met de 260 kilogram zware machine op het schelpenpaadje moet ik wel eerst wat manoeuvreren. Daar heb je geen spierballen voor nodig. Met het systeem op standje rijden houd je de startknop een paar tellen vast om de boel in R te zetten, de reverse. Zo kun je langzaam achteruitrijden. Ook vooruit kun je doseren in stand F (opnieuw even de startknop vasthouden).
Even doorbijten in de drukte van Beverwijk om vervolgens langs het Noord-Hollands Duinreservaat te sturen. Heerlijk ademhalen. Pure frisse zeelucht, waar ik met de Experia geen vervuilde lucht in achterlaat. Industrie-baronnen en hun voorlopers uit de 17de eeuw lieten er buitensporig luxueuze buitens bouwen. Dat deden ze rond het zuidelijker gelegen Haarlem en dat deden ze hier.
Koffiestop in Egmond aan Zee, met uitzicht op strand en golven. De boulevard is er niet mooi, maar wel praktisch. Parkeren voor de deur en buiten het seizoen nauwelijks drukte. De vuurtoren heeft wel een zekere schoonheid. Gebouwd in 1833, 28 meter hoog en genoemd naar luitenant J.C.J. van Speijk, inderdaad, die uit de geschiedenisboeken. Opfrisser: om uit handen van de Belgen te blijven blies hij in 1881 zichzelf, zijn schip en bemanning op.
Grenzeloze souplesse
Rijden door bossen, langs open velden, met zicht op duinen, polders en boerderijen. De route voert door het kunstenaarsdorp Bergen. De opkomst van onafhankelijke schilders, schrijvers en beeldhouwers was een neveneffect van de industrialisatie. Dat er een groep schilders in Bergen neerstreek – de Bergense School – was vooral te danken aan het rijke echtpaar Van Reenens dat in het landhuis Kranenburgh woonde, nu museum. Zij investeerden veel geld in het dorp, lieten een stoomtram rijden, stichtten Bergen aan Zee en stimuleerden de komst van kunstenaars.
Ik laat de Experia een rondje door het dorp rijden dat omringd wordt door de prachtigste villa’s. De elektrische toermotor onderstreept terloops een groot pluspunt: grenzeloze souplesse. Of je nou hard of zacht rijdt, er zijn nauwelijks trillingen. En van een hakkelende motor is zelfs bij stapvoets rijden nauwelijks sprake. Het enige waar ik voorlopig nog niet aan kan wennen is het gebrek aan motorgeluid. Het gefluit dat er voor in de plaats komt, werkt nog altijd wat op mijn zenuwen. Misschien dat een paar oortjes met goede muziek helpen.
Toertocht Belgische Ardennen: Le Grand Tour des Ardennes
Het platteland op. Naar de oude groenteveiling van Broek in Waterland, gevolgd door een heerlijk traject richting de Schermer, de polder die tussen 1633 en 1635 werd drooggemalen. Dat gebeurde met 52 molens. Daarvan zijn er elf bewaard gebleven. Rijden door een wereld van sloten, vaarten en kleine dorpen. Veel Hollandser wordt het landschap niet.
In het dubbeldorp Graft-De Rijp minder ik vaart in de smalle straten met oude huizen. Normaal galmt het motorgeluid – hoe netjes je ook rijdt – tussen de stenen en houten gevels. Op de Energica Expedia is het fluisterstil. Een mevrouw die uit haar voordeur stapt, schrikt zich een ongeluk van mijn geruisloos naderen. Zoals er de hele dag al met vreemde of nieuwsgierige ogen naar de motor wordt gekeken. Af en toe gaat er een duimpje omhoog.
Op 160 kilometer is er precies één negatieve reactie. Bij het stoplicht komt een Amerikaanse V8 pick-up naast me staan. De man met baard en donkere zonnebril draait het raampje open en schudt meewarig zijn hoofd: ‘Tsjongejongejonge… dat is toch geen motor man!’ Zodra het groen wordt laat ik hem met één keer gasgeven ver achter me. Als een klein stipje onwetendheid verdwijnt hij uit mijn spiegels.
Grootste scheepswerf
Waterland. De kansloze en verlaten streek boven Amsterdam groeide in de 17de eeuw uit tot de machinekamer van de VOC. Met onder meer timmerwerven, scheepsbouwers en zaagmolens. De meeste daarvan zijn verdwenen, zoals de hoogovens in hun huidige vorm uiteindelijk ook plaats zullen maken voor iets nieuws.
Ik rijd door Wormer en kijk uit op de kade met onder meer Pakhuis Hollandia, een voormalige Rijstpellerij uit 1898 aan de Zaan. Met hulp van stoommachines werd rijst er machinaal gepeld. Tegenwoordig is het een bedrijfsverzamelgebouw. Ook de andere pakhuizen als Java, Bassein, Saigon en Batavia kregen een nieuwe bestemming, zoals wonen met zorg op afroep.
Sturen richting de finish op de NDSM-werf in Amsterdam. Daar maak ik de cirkel van ijzer en staal rond. Van hoogovens tot scheepswerf. Langs de Zaan pak ik nog wat laatste fijne bochten mee. De aanvankelijk wat zwaar en stijf aanvoelende voorkant van de Experia vormt geen enkele belemmering meer. Ik zou het nu eerder solide noemen. En dat het aantal nog beschikbare kilometers van 90 naar 47 springt en weer terug, doet er ook weinig meer toe. Aan de hand van de dagteller en het accupercentage weet ik dat ik de eindstreep gemakkelijk ga halen.
De drukte neemt toe, laveren door het verkeer, oppassen met de maximumsnelheid, want met zoveel souplesse rijd je gemakkelijk te hard. Uiteindelijk zet ik de Energica op het uitgestrekte terrein van de vroegere Nederlandse Dok en Scheepsbouw Maatschappij (NDSM), in 1937 de grootste scheepswerf van Europa. Maar ook die roem was vergankelijk. Sinds 1984 worden er geen schepen meer gemaakt.
Aan de rand van een hellingbaan die volledig met graffiti is beschilderd lijkt de motor piepklein. Oude industrie maakt plaats voor nieuwe. Zo is het altijd geweest. Verderop zijn op oude hallen grote muurschilderingen gemaakt. Ik start de Experia en rijd er fluitend heen.
Foto’s: Hans Avontuur
3 x koffie & zo
Strandpaviljoen de Uitkijk
Een klassieker in Egmond aan Zee en het hele jaar open. Goed voor een koffiestop, maar je kunt er ook lekker lunchen. Van huisgemaakte tonijnsalade tot een drieluik van vis.
Het huis met de pilaren
Een gezellig café met terras in het hart van Bergen. Pand dateert van 1787 en was geliefd bij kunstenaars van de Bergense School. Met een beetje geluk kom je er nog altijd bekende artiesten tegen.
IJver
Op het NDSM-terrein. Lekker industrieel pandje met hoge ramen en veel ruwe bouwmaterialen. Tikje hipster. Jammer dat we op de motor zijn, want er staan 34 bierkranen open… De motor parkeer je voor de deur, omgeven door graffiti en street art.
| Reisgenoot: Energica Experia |
| Of de elektrisch oplaadbare accu de grote vervanger van de verbrandingsmotor wordt, is nog de vraag. Voorlopig is het binnen de auto- en motorwereld wel het beste alternatief. Over het rijden zelf niets dan goeds. Het is even wennen aan de ietwat zware, stijve voorkant, maar uiteindelijk voelt het vooral solide. De boordcomputer biedt oneindig veel mogelijkheden om alles naar wens in te stellen. Het menu is daarbij zo intuïtief van opzet dat het geen ondoorgrondelijk doolhof wordt. Voor een toermachine heeft de elektrische krachtbron grote pluspunten: ongekende souplesse, nauwelijks vibraties, geen geluidshinder (graag gedaan dijkbewoners!), voortdurend beschikbaar koppel. Ook de motor zelf is geslaagd. Met een aangename ontspannen zit, handvat- en zadelverwarming, voldoende windbescherming en een complete kofferset. Rest de kwestie van het bereik. Fervent elektrisch rijders zeggen dat je vooral anders moet denken. Niet in problemen maar in oplossingen. Wat kan er wel? Volgens de Italiaanse fabrikant heb je een realistisch bereik van zo’n 220 kilometer. Daar sluit het verbruik tijdens onze tocht keurig bij aan. Vervelend is wel dat het virtuele bereik tijdens het rijden enorm wisselt. Met tientallen kilometers tegelijk. Conclusie: lekkere toermachine hoor, die Experia, we zouden hem eens op een lange motorreis moeten meenemen. Prijs: vanaf €29.742 (zonder koffers) |
Download de route
