Bij het Heuvelland denken we al gauw aan het zuiden van ons eigen Limburg. Met bochtig asfalt langs Valkenburg, Vijlen en Vaals. Maar die heuvels trekken zich van de grens niks aan. Dus steken we hem over naar Haspengouw in het Limburg van onze zuiderburen. Over fruit, regen en glooiend motorterrein zonder tegenliggers.
Er wordt geoogst. Grote kisten vol appels en peren staan aan de kant van de weg en tractoren slingeren met hun karren over de plattelandswegen van Haspengouw, de fruitstreek van Belgisch Limburg. Ik stuur de motor door zacht glooiend landschap. Geen diepe dalen of steile beklimmingen zoals we die rond Valkenburg en Vijlen vinden, maar plooien die geleidelijk op en af gaan. Een garantie voor een aangenaam ritme.
TankTasTocht #5 Limburg: Toer zonder grenzen
Het is na de snelwegkilometers heerlijk opwarmen in een kleine wereld. De dorpen, akkers, wegen, uitzichten, alles heeft een overzichtelijke menselijke maat. Iets om je prettig bij te voelen. Met de verdiende koffiepauze wacht ik tot Sint-Truiden, de mooie Grote Markt is er gemakkelijk te bereiken via een handvol straten door het sfeervolle centrum.
Op die van Sint-Niklaas na is de Grote Markt van Sint-Truiden de grootste van België, goed voor twee hectare. We hebben weinig aandacht voor de drie torens die het plein sieren. Een terras moeten we hebben. Goedemorgen mevrouw, koffie met gebak alstublieft, een vlaai met fruit uit de streek, uiteraard.
Sint-Truiden heeft monumenten, kerken, abdijen en musea in de aanbieding. De toppers: de Benedictijnenabdij die uit de 11e eeuw dateert, het Begijnhof en de Festraetsstudio waar Truienaar Kamiel Festraets in 1942 een astronomisch uurwerk bouwde. Opmerkelijk detail: Magere Hein slaat er het uur, of Pietje de Dood, zoals de Belgisch Limburgers zeggen.
Muizen en Jeuk
Voor de mooiste boomgaarden moet ik volgens de boekjes in het noordelijke deel van Haspengouw zijn, maar eerst daal ik verder af naar het zuiden. Voor mijn gevoel golft het landschap hier nadrukkelijker en oogt het allemaal wat authentieker met hellingen vol hoogstam fruitbomen. Die zijn niet het handigst en meest lonend voor de boer, maar wel het mooist. Opvallend: ik ben nog niet één andere motorrijder tegengekomen.
In Borlo besluit ik om de gps-route even te laten voor wat hij is en een rondje op gevoel te rijden door de heuvels rond de dorpen Jeuk, Rukkelingen en Muizen. Ook passeer ik het kasteel van Gingelom, in de 19e eeuw het huis van baron Erasme Louis Surlet de Chokier, het eerste staatshoofd van het onafhankelijk geworden België. Hij regeerde het nieuwe land tot er een koning was gevonden.
Het is zachtjes gaan regenen. Tempo aanpassen, regenkleding aan, rijmodus van de sportstand af. Het grootste nadeel zijn niet de druppels die op mijn ruitje en het vizier tikken, maar het vocht dat het wegdek steeds gladder maakt. Vooral de stroken tussen velden en akkers veranderen in een modderige glijbaan.
Aan de schoonheid van de streek doet het matige weer niks af. Ik stuur langs kastelen, kapelletjes, mooie en lelijke dorpen, boomgaarden en vierkantshoeves. De motor afwisselend in de tweede, derde en vierde versnelling. Het gaat te ver om de sfeer Frans te noemen, maar Haspengouw zit lekker los in de heupen. Alleen de namen van dorpen en gehuchten geven al zwier aan het leven: Horpmaal, Zammelen en Hoepertingen – ‘Hoepertingen, waar de meisjes op de jongens springen.’ De herkomst en betekenis van dit lokale gezegde blijven onduidelijk. Het zal wel met een bedenkelijke reputatie uit het verleden te maken hebben.
Honderd staalplaten
Iets onder Borgloon ga ik op zoek naar het Doorkijkkerkje, een kunstwerk van duizend op elkaar gestapelde stalen platen in de vorm van een kerk. Boerenwegen voeren me dwars door de boomgaarden. Rijpe appels en peren wachten om geplukt te worden. Ik heb er meesterlijk uitzicht op Groot-Loon, dat ondanks zijn naam een piepklein dorp tussen de heuvels is. Na wat zoeken en dwalen door een labyrint van wegen en paden sta ik op zo’n vijftig meter van het kunstwerk. Afstappen, de benen strekken en kijken. Grijze wolken jagen over het heuvelland.
Terug in het zadel rijd ik naar Borgloon. De voormalige hoofdstad van het graafschap Loon ligt op 130 meter hoogte en kijkt uit over de weidse omgeving. Ondanks de bescheiden status die volgde na de korte glorietijd, heeft het stadje altijd een zekere allure weten te behouden met plein, herenhuizen en een weelderig stadhuis.
Tot diep in de 20e eeuw werden de fruitbomen in Haspengouw alleen als bijverdienste en schuilplaats voor het vee gebruikt, tegen zon en regen. Het graan kwam op de eerste plaats, dan de koeien & co en pas op de laatste plaats het extraatje: fruit voor eigen gebruik. Dankzij de Engelsen die kersen wilden en de Duitsers die om appels vroegen, groeide het belang van de fruitoogst. Uiteindelijk werd Haspengouw ten koste van traditionele Belgische fruitstreken als het Waasland en Meetjesland de belangrijkste producent.
Ik maak nog een extra lus en rijd dan omhoog naar Tongeren. Verbodsborden maken het onmogelijk om eenvoudig naar de Grote Markt te rijden met het standbeeld van Ambiorix, de held die met zijn legers de Romeinen versloeg. Mijn gedwongen rondje om het centrum bezorgt me wel een mooie verrassing. Via de Moerenpoort bereik ik een prachtig, verstild hoekje stad: het Begijnhof. Alsof ik in de 17e eeuw ben beland. Er is een museum in een begijnenhuisje uit 1660 dat op de Werelderfgoedlijst staat.
Het geluid van de motor klimt omhoog tussen de historische huizen. Gezien de serene rust probeer ik het volume zoveel mogelijk te beperken. De gevels spiegelen in het natte wegdek van kasseien. Ik heb er even geen oog voor en probeer vooral om de motor recht en overeind te houden.
Fruit en de pest
Eenmaal voorbij Tongeren rijd ik naar het noorden van de streek. Aan de route ligt een aantal fruitbedrijven dat op gezette tijden en soms op afspraak te bezoeken is. Dat gaat van klassieke fruittelers tot boerderijen waar op ambachtelijke wijze stroop, jam of appelsap wordt gemaakt. Bezoekers krijgen er met liefde uitleg over het werk.
Ik rijd inmiddels een van de mooiste stukken Haspengouw binnen, de streek rond Kerniel, Jesseren, Gors en Zammelen. Het water van bescheiden beken heeft het glooiende landschap gevormd en een laagje leem aan de bodem toegevoegd. En daar doen de fruitbomen het nou juist zo goed op. Sluipweggetjes voeren dwars door de boomgaarden. Het asfalt vaak vol gaten, kuilen en scheuren.
De fruitteelt heeft in Haspengouw een lange en soms ook bewogen historie. Er bestaat een document uit het jaar 1006 (!) dat al verwijst naar een vereniging van fruittelers. Lang niet altijd werd fruit als gezond beschouwd. Zo vreesden de mensen in de Middeleeuwen dat fruit de pest kon verspreiden. Er kwamen strenge regels over wat wel en niet mocht. Zo was het verboden om bepaalde kersen en pruimen op straat te verkopen.
Over de Middeleeuwen gesproken. Gezellige tijd was dat… In de Odulfuskerk van Borgloon zag ik eerder vandaag één van de beroemdste reliekschrijnen van België, je weet wel, een fraaie kist met daarin overblijfselen van een of meer heiligen, vaak een stukje bot of haar. Of het nu gaat om oprechte aanbidding of om een lucratief verdienmodel voor de kerk – er kwamen duizenden bedevaartgangers op af – bijzonder is deze zeker.
Het verhaal wil dat de heilige Odilia op terugweg van haar bedevaart naar Rome door de Hunnen op beestachtige wijze is vermoord. Aanvankelijk reisde ze samen met enkele jonge dames, later werden er wat namen bij genoemd, tot het plotseling om 11.000 maagden zou gaan. Het reliekschrijn is als een soort beeldverhaal beschilderd. Inclusief veel aandacht voor de onsmakelijke marteltoestanden.
Toerisme Wallonië, België: de lelijkste route van het land.. (of toch niet)
Ridders kijken of rijden
Gauw de heuvels in. Het is opgehouden met regenen. De weg droogt langzaam op. De rijmodus kan terug op standje lekker comfortabel doorrijden. Het is heerlijk om de bochten weer wat zorgelozer aan te snijden. Af en toe mogen de ogen van het wegdek en wat meer op de mooie omgeving. Prachtig.
Ik stop even bij Alden Biesen, een zogeheten Landcommanderij uit de 13e eeuw, zetel van de ridders van de Duitse Orde. Het is tot in detail gerenoveerd. Wie de tijd heeft kan er urenlang blijven hangen in de Franse tuin, het Engelse park, de waterburcht en de pronkkerk. Keuzemoment: ridders kijken of verder rijden? Ik ben er snel uit en tik de motor door zijn versnellingen: een, twee, drie, vier. Toerental niet te hoog.
Aan de horizon doet de zon een dappere poging om door het wolkendek te breken. Ik snijd op tempo een bocht aan. En nog één. En nog één. En…
Tekst loopt door onder de foto’s.
Fotografie: Hans Avontuur
Drie mooie stops
Grote Markt Sint-Truiden
Snel en gemakkelijk te bereiken. Waar je precies gaat zitten maakt niet zoveel uit. Vanaf elk terras kijk je uit over de op een na grootste Grote Markt van België.
De Stroopfabriek, Borgloon
In de volledig gerestaureerde stroopfabriek kom je alles te weten over het telen van het fruit en de verwerking tot onder meer sap en stroop (stroopfabriek.be).
Landcommanderij Alden Biesen
Een van de mooiste kasteelcomplexen van België met park, tuinen, voorburcht, waterburcht en kapel. Het is vooral een kwestie van kiezen (alden-biesen.be)
Reisinfo
De reis
Haspengouw begint grofweg onder Hasselt, de hoofdstad van Belgisch Limburg. Het is zo’n 160 kilometer rijden vanaf Utrecht.
Blijven slapen
Er zijn tal van mogelijkheden. Van eenvoudig tot luxe. De Pastorie in Gors-Opleeuw heeft zes kamers in de voormalige woning van meneer pastoor. Het adres is onderdeel van een sociaal initiatief om mensen aan werk te helpen dat bij hen past. Lekker terras in de tuin ook (depastorie.be). In het zuiden van de streek, in het dorp Batsheers, ligt wijndomein Marsnel met onder meer een B&B, goed restaurant en eigen wijnen (www.domeinmarsnil.be). Ook leuk: het Pachthof in Borlo. Gevestigd in een typisch Haspengouwse vierkantshoeve met kamers, nostalgische taverne en een museum over de Tweede Wereldoorlog (pachthof.com).
Informatie
Download de route Belgisch Limburg
