Toerisme: Eilandhoppen rond het IJsselmeer

Toerisme: Eilandhoppen rond het IJsselmeer. Pampus slaan we over. Vanaf het Amsterdamse wooneiland IJburg vaart er een pontje naar dat eiland. Maar de motor kan niet mee aan boord en wat zou je er op die 0,03 vierkante kilometer moeten doen? De Royal Enfield Interceptor hapt dus door het Amsterdamse verkeer, over de Schellingwouderbrug via Steigereiland en Zeeburgereiland, op naar het volgende eiland op mijn Zuiderzeetoer.

Marken was tot 1959 alleen over water te bereiken. Tot de afsluiting van de Zuiderzee leefden de bewoners er van de visvangst. De nu door toeristen geliefde houten huisjes stonden dicht op elkaar op verhoogde werven en buurten, later werden er ook huizen op palen gebouwd. Marken is het Mont St-Michel van de Lage Landen aan de Zee, met een weg aan het vasteland vastgeklonken, dus kan de motor mee naar Marken. Naar de parkeerplaats dan, want het toeristische ‘havenkwartier’ is alleen voor gepeupel te voet toegankelijk. Net zoals het verderop gelegen en zeker niet minder toeristisch geëxploiteerde havenkwartier van Volendam trouwens.

Toerisme: De grote ronde van de Zeeuwse eilanden

Volendam is vergelijkbaar met Kaapverdische eilanden. Een groot deel van de Kaapverdianen leeft buiten de archipel, in Rotterdam bijvoorbeeld. En hoeveel Volendammers vertoeven er niet buiten hun katholieke enclave in een zee van Protestanten, Hervormden en Gereformeerden? Zij zijn op tournee met hun band, of bedrijven, ver van huis, een Volendammer vishandel.

Voormalige schermereiland

In de Eilandspolder, op het voormalige Schermereiland tussen de voormalige wateren Beemster en Schermer, ligt het mooie plaatsje Graft-De Rijp. De mensen leefden er van haringvisserij en het koken van walvistraan, de olie van toen. Wat moet het hier hebben gestonken, vroeger. Nu ruikt het er naar gras en water, als de banden weer richting IJsselmeer rollen. De recent verhoogde dijkweg tussen Hoorn en Enkhuizen is tussen april en oktober in het weekend voor motoren verboden terrein. Gelukkig is er dan een mooi alternatief via Schellinkhout en Venhuizen om bij het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen te komen.

Een Zuiderzeetocht is niet compleet zonder zelf over de woelige baren te deinen. De Enfield blijft achter bij het museum, het stoomschip stampt langs de haven naar het openluchtmuseum, waar allerlei gebouwtjes staan die ooit op eilanden op en in plaatsen langs de Zuiderzee stonden. Achter de buitenmuseummuur biedt het binnenmuseum nog meer informatie over het reilen en zeilen over de zee, tot de Zuiderzee IJsselmeer werd.

Marker Wadden

Enkhuizen is een beetje zoals Miami in Florida, het Key West der Lage Landen is dan de dijkweg naar Lelystad dwars door zee en met de Marker Wadden als onze Lesser Keys. De Marker Wadden zijn vijf kunstmatige eilanden in een Gordel van Smaragd die zich misschien ooit ook tussen Almere en Amsterdam zal uitstrekken.

Maar ik laat de Overseas Highway rechts liggen, want ik kies voor de noordelijker getrokken Afsluitdijk, zodat ik nog over wat eilanden in de provincie Noord-Holland kan hoppen.
Het Rijk van Duizend Eilanden is opgeslokt door de Noord-Hollandse polder. Alleen bij de voormalige veiling Broek op Langendijk is nog te zien dat hier vroeger al het transport, ook van groente en vee, tussen de reepjes land over water plaatsvond.

Ik verbeeld het mij niet, de weg stijgt daadwerkelijk. Na het toeren onder NAP verheft het voormalige eiland Wieringen zich boven zeeniveau.

Wat is een Zuiderzee-eiland waard zonder een begraven schat? De legenden over Noormannen op Wieringen werden eeuwenlang naar het fabelrijk verwezen, tot bij Westerklieft in de jaren negentig inderdaad Vikingschatten werden gevonden. Zoals dat hoort kisten vol zilvergoed in de grond verstopt, de piraten voortschuimend over zee en hier en daar in een duistere havenkroeg een raadselachtige schatkaart die te koop wordt aangeboden.

Werkeiland Kornwerderzand

Na deze Hollandse parels aan de route te hebben geregen draait de Interceptor op de Interstate Highway dwars door de voormalige Zuiderzee naar Friesland. De Afsluitdijk kwam in 1932 gereed en daarmee werd Zuiderzee getemd tot IJsselmeer.

Kornwerderzand is ons Iwo Jima. Op dit voormalige werkeiland op een zandplaat wisten Nederlandse troepen in mei 1940 de Duitse opmars te stuiten. Op deze trotse parel van de Zuiderzee-archipel word ik verwelkomd door vrijwilliger Henri Meijer, ook motorrijder, die mij graag rondleidt over de twee terreinen met musea.

Bij Zurich rij ik de Afsluitdijk af en Friesland in.

Het gebied rond Franeker was vroeger omspoeld door de Middelzee en Marneslenk. Door dijken aan te leggen raakte het land minder verzilt en ontstond er economische voorspoed door landbouw.

Dijken, terpen, polders en kwelderruggen liggen nog steeds zichtbaar in het land onder imposante luchten.

Begin 1774 vreesden mensen dat de wereld zou vergaan en wel op 8 mei van dat jaar. Botsende planeten Mercurius, Venus, Mars en Jupiter zouden de aarde verwoesten. De Franeker Eise Eisinga geloofde die kletspraat niet en vroeg het zijn vrouw Pietje. Die vond het goed: in hun woonkamer bouwde Eise zijn planetarium om te bewijzen dat de wereld niet zou vergaan, dat nietige eilandje in de onmetelijke ruimte. Na acht jaar knutselen in zijn vrije tijd, motorfietsen waren er nog niet, was zijn levenswerk klaar. Het is nu het oudste nog werkende planetarium ter wereld, aangedreven door een groot houten raderwerk op zolder.

Urker Vissersmonument

Franeker was ook een eiland van kennis in een zee van onwetendheid. In de zestiende eeuw boden alleen Franeker en Leiden universitair onderwijs. Een lekker stukje toeren langs de kust van het IJsselmeer brengt mij naar het vissersmonument van het voormalige Zuiderzee-eiland Urk.
‘En de zee was niet meer, Openbaring 21 vers 1 tot 7’ staat er op het monument te lezen. Hiervan wordt ook de stoerste motorrijderster even stil: een vrouwspersoon boven de namen van alle mannen die niet van zee terugkwamen op Urk.
Urk vervult in de media nog altijd vaak een eilandfunctie. Streng religieus, vuurwerk, drugs, gesjoemel met visquota, wapenbezit en nazi-uniformen. Maar de mensen op straat groeten mij beleefd en wijzen desgevraagd de weg naar de beste viszaak in de haven, onder de vlag met de schelvis, waar de kibbeling best smaakt.

Toen de Afsluitdijk sloot werden de Urker vissers geen fabrieksarbeiders of landknechten, zoals plannenmakers hadden bedacht. Mooi niet! De mannen van Urk bouwden een kottervloot en gingen ver op de Noordzee de vis halen.

Verdoemde Eiland

Het eiland Nagele verdween in de middeleeuwen in de golven van de Zuiderzee. Daar zit een piekfijn verhaal aan vast, over het Verdoemde Eiland. Een steekpartij in een duistere havenkroeg. De pastoor komt tussenbeide, maar krijgt een kling in zijn hart. Voor hij sterft, spreekt hij de vloek uit: ‘De zee zal dit dorp verzwelgen!’

Pas met het sluiten van de Afsluitdijk werd die vloek opgeheven. Nagele is het nieuwste van de tien dorpen in de Noordoostpolder, een model van polderplanning, zonder havenkroeg.

Waar ooit de woelige baren klotsten tegen de eilanden Urk en Schokland snijdt nu de Domineesweg door strakke agrarische velderijen, beplant met maïs en andere gewassen.

En dan volgt Schokland, een van de Vijf Ongekroonde Koningen van de Zuiderzee. Déja vu: verbeeld ik het mij, of stijgt de weg daadwerkelijk? Dwars door het Schokkerbos met ook nog een Gesteentetuin, dat klinkt weer spannend.

Op naar de Oude Haven, waar tegen de aanlegsteigers naast de oude vuurtoren geen water meer klotst. Op de wind waaien geuren van landbouwgewassen mee. In de verte ploegt geen vissersbotter, nee, daar ploegt een tractor over het land.

Het visserseiland Schokland werd ontruimd in 1859, te arm, te weinig werk, het eiland zakte steeds dieper weg. Schokkers laadden hun houten huizen op hun schepen en voeren als een kermistroep naar hun nieuwe woonwijk bij Kampen.

Grootschalig agrarisch

Waar ooit schepen zigzagden over golven van de Zuiderzee, snijdt nu de Royal Enfield in een rechte lijn over de N306.

De Flevopolders zijn gemaakt voor grootschalige agrarische bedrijven, met aan de randen recreatie. Zeewolde klinkt knap naar een oud-Nederlandsch dorpje, maar ontstond pas vanaf 1984 voor de polderijwerkers en fungeert nu als woonstee voor werknemers in het toerisme, zoals CenterParks Eemhof.
In de marina dobberen plezierboten, Brasserie Zuiderzoet en de Beach Club bij de surfschool zijn de hedendaagse equivalenten van de duistere havenkroegjes, die samen met de Zuiderzee verdwenen. Maar we kregen er iets moois voor terug.

Als de zon in het Eemmeer zinkt achter de silhouetten van marina-palmen waan ik mij met mijn motor op een exotisch eiland in de Stille Zuiderzee.

Download de IJsselmeer route

5x stoppen IJsselmeer

* Walvisvaart en meer in museum In ’t Houten Huis in Graft-De Rijp. Informatie: www.houtenhuis.nl.
* Zuiderzeemuseum Enkhuizen, binnen- en buitenmuseum. Informatie: www.zuiderzeemuseum.nl.
* Kazemattenmuseum Kornwerderzand. Buiten reguliere openingstijden kan het museum voor groepen op aanvraag worden geopend. Informatie: www.kazemattenmuseum.nl.
* Eise Eisinga planetarium in Franeker. Informatie: www.planetarium-friesland.nl.
* Voormalig eiland Schokland. Informatie: www.museumschokland.nl.

Overnachten?

Wil je de ZuiderzeeHopper in twee dagen rijden? Een gezellige overnachting vind je in Den Oever op Wieringen. Informatie: www.hethuisvandewadden.nl.