TankTasTocht #1 Groningen: Lenterit door noordoost-Groningen

Voorjaar! Mens en dier ontwaken uit hun winterslaap. De permafrost lost langzaam maar zeker zijn ijzige greep op de aarde, sneeuwklokjes tinkelen steeds luider hun liedjes. Dan weet je dat in Groningen de lente is aangebroken. De gasputten zijn er gedempt, maar in Groningen borrelt een nieuwe energiebron. Biobrandstof! Uit plantaardig materiaal zoals koolzaad gemaakt. Die bloeiende velden vormen een prachtig decor voor een lenterit door het hoge noordoosten.

Siberië

Groningen heeft als bijnaam het Siberië van de Lage Landen. Niet omdat het gebied een achterlijk ballingsoord is, maar vanwege de rust en de ruimte. Vanouds groeien daar de gewassen die nodig zijn voor de fabricage van meel, karton en aardappelproducten. En koolzaad dus. Dat spul levert een heel ander landschapsbeeld op dan de Hollandse tulpenvelden. En we hoeven in Groningen niet in de file aan te schuiven om daarvan in het voorjaar te genieten.

Al snel nadat we tussen de bloembedden met narcissen op het marktplein van Veendam zijn gestart, vouwt het Groningse landschap voor ons open. De lintdorpen Tripscompagnie en Borgercompagnie zijn ontstaan langs het kanaal dat in de zeventiende eeuw werd gegraven om turf te winnen uit het veen. Turf was de brandstof waarop toen de economie en huishoudens stookten, later kwam er landbouw bij en zoutwinning. Groningen heeft een rijke bodem.

We rijden onder de A7 door en komen via Sappemeer-Noord in Slochteren, bekend om de Groningse gasbel die hier in 1959 werd aangeboord. Het grootste aardgasveld van Europa, waarmee Nederland massaal overschakelde op het gasnet en de welvaart en verzorgingsstaat optuigde. Door de dreiging van aardbevingen is de Groningse gaskraan in 2024 dichtgedraaid en wordt er in Groningen druk met alternatieve brandstoffen geëxperimenteerd. Op Groningse bodem draaien nu windturbines en groeien planten waaruit biobrandstof wordt gemaakt.

1 van 7

Dreigende watersnood

De grootste biobrandstofraffinaderij van Europa staat in de Rotterdamse haven en die verwerkt voornamelijk maïs tot klimaatvriendelijke brandstof. Afhankelijk van het seizoen staat in Groningen het maïs meer dan manshoog op de akkers. In de bermen wuift het witte fluitenkruid ons toe. Boven het vlakke land steekt verderop de wierde van Westeremden uit. Een smalle klinkerweg tussen huisjes met tuintjes vol bloemen leidt er naar de kerk bovenop. Die is omgeven door bomen en bloemenweelde, door mensenhand en moeder natuur samen in de aarde gezet.

Na de verrassing van slingerweggetjes tussen Luddeweer en Warffum beantwoordt het wegverloop in de Noordpolder weer wel aan het clichébeeld van kaarsrechte Groningse wegen. Via een coupure in de dijk, die bij dreigende watersnood met schotten kan worden gedicht, komen we aan het einde van een doodlopende weg in Noordpolderzeil.

Daar is het voormalige sluiswachtershuis nu een gezellige herberg met oer-Nederlands interieur (denk aan Perzische kleedjes op tafel) en oer-Nederlandse spijzen en dranken (denk aan appeltaart met koffie en gehaktbal met warme chocolademelk). Aan de andere kant van de dijk ligt de kleinste zeehaven van Nederland, daarachter strekt de Waddenzee zich uit tot over de horizon.

TankTasTocht #6 Gelderland: Een ritje langs de Rijn

Hongerige Wolf

Ook het landschap laat zich niet onbetuigd. Vanaf Noordpolderzeil lijkt Groningen nóg weidser en leger. En in deze zee van ruimte lijken Eemshaven en windturbineparken tot lilliputterformaat te krimpen.

’Groningen is het Siberië van Nederland,’ zei Maarten van Rossum op teevee. Wij vinden die vergelijking wel positief. Want waar anders kun je in Nederland zo frank en vrij rondrijden door rust en ruimte dan in het uiterste noordoosten?

Vanaf Oudeschip en Polen neemt het aantal nederzettingen op de route weer toe en daarmee ook het aantal bochten. Want die plaatsjes werden vroeger tegen het water beschermd door kronkelende dijken, waarop nu de wegen liggen.

We slingeren om Appingedam heen, rijgen Tjuchem, Siddeburen en Nieuwwolda aan ons spoor en tikken bij Termunten weer de kust aan, daar waar Eems en Dollard in elkaar klotsen. Rond Woldendorp liggen tulpenvelden, maar daarvoor komen we niet naar Groningen.

Troika hier, troika daar. Bij Hongerige Wolf hangt een lekker vrijbuiter-sfeertje, beetje Wilde Westen van Amerika of liever gezegd Wilde Oosten van Siberië. Een Pipowagen achter een boomhaag, houten blokhutten naast lage huisjes onder een enorme hemel, een boerenbar met westernletters, een oude spoorwagon of autobus als bouwproject op een erf, dat werk.

Bevolking vergrijst

Bij Kostverloren pakken we de Oudendijk op, die inderdaad ouderwets mooi door het landschap slingert. In Drieborg doet de naam van buurthuis-cafetaria Noorderlicht ons denken aan verre streken rond de poolcirkel. En daar hoeven we de grens niet voor over te steken. De Hamdijk volgt de grenslijn tussen Groningen en Duitsland, maar wie boeit anno 2025 nog zo’n markering? Groningen is een van de langst bewoonde gebieden van Nederland, er wonen en werken hier al langer dan drieduizend jaar mensen. Des te merkwaardiger is het dat de bevolking vergrijst en de bevolkingsgroei negatief is in dit grensgebied tussen Oost-Groningen en het Duitse Ost-Friesland. Wel lekker weinig verkeer op de weg, daardoor. Op de uitgestrekte landerijen staan afwisselend maïs, tarwe en het koolzaad hun knalgele kleursignalen uit te zenden.

Bad Nieuweschans heet de oostelijkste punt van Nederland te zijn. Het Wladiwostok van Nederland, zeg maar. De voormalige vesting ligt middenin strakke polderlijnen waarop landbouwgewassen bloeien, met hier en daar een knalgeel veld koolzaad. Ook hier wuift in de bermen gele berm en wit fluitenkruid tussen een veelkleurige potpourri van wildbloemen.

Datzelfde mengsel wordt door boeren en buitenlui op het land gezaaid, bijvoorbeeld om grenzen van landbouwpercelen te markeren. En daarvan fleurt het Groningse landschap aanzienlijk op.

Bommen Berend

Geleidelijk rijden we de graanrepubliek van het Oldambt uit. De wallen van het kleine vestingstadje Oudeschans aan de oude Westerwoldsche Aa gaan schuil achter wuivende bloemen. Hier begon in 1568 de Tachtigjarige Oorlog tussen de Nederlanden en Hispanje. Maar lentekleuren blijven ons onderweg vergezellen en zijn ons liever dan vaandels en vlaggen van strijdende partijen.

We slingeren parallel aan de Duitse grens door Bellingwolde, Wedderheide en Vlagtwedde. Door het Bourtanger Moeras liep vroeger al een weg van Groningen-Stad naar het Duitse Lingen, waar tijdens de Tachtigjarige Oorlog Spaanse troepen lagen. Om die doorgang te bewaken kwam er een fortificatie op een plek in de weg, zo breed dat twee wagens en paarden elkaar konden passeren. In 1593 sloeg de vesting Bourtange een Spaanse aanval af en ook Bommen Berend, de bisschop van Münster, lukte het in 1672 niet de vesting in te nemen.

KouwePotenTocht 2024: Verandaroute door Drenthe en Groningen

Bourtange dus. Een ware parel. In de jaren zestig werd Bourtange herbouwd. En hoe! Ook hier, ver van de Amsterdamse Wallen, Volendam, Marken en Kinderdijk laten buitenlandse toeristen hun rolkoffers rammelen over het plaveisel van het centrum. Wij mogen er met de motor in, want we blijven hier slapen en worden dan als inwoners gerekend. Tijdens een rondwandeling over de herbouwde vestingmuren zien we de bloemenkleuren nog een keer oplichten in het landschap.

Op 12 en 13 april 2025 wordt in Bourtange weer de jaarlijkse voorjaarsmarkt gehouden. Ook in het aanbod van die markt ontbreken kleurrijke bloemen dan natuurlijk net zomin als op een lenterit op de motor door het Siberië van de Lage Landen.

Foto’s: Michiel van Dam

Download de route TankTasTocht #1 Groningen

1 van 6