Polen: Mazurische Meren

04/03/2019

Het Noord-Poolse achterland is een tamelijk blinde vlek op de kaart van de West-Europese toerist. Een gemiste kans, want de rust en het natuurschoon zijn er magnifiek. Een van de mooiste en meest afwisselende delen is het gebied rond de Mazurische meren.

Paul Cnossen, Jacco van de Kuilen, Met dank aan Peter Zuurbier

Voor het grote publiek is de noordkant van Polen eigenlijk alleen bekend van havenstad Gdansk. En dat terwijl de totale lengte van de kuststrook zo’n beetje net zo lang is als de Nederlandse westelijke en noordelijke kustlijn bij elkaar. Hoewel wij vanuit het zuidelijker deel van het immense Centraal-Europese land aanreden, is er ook een andere route. Vind je het niet erg om lang in het zadel te zitten, maak de tocht dan langs de Duitse noordkust waar Rostock en Rügen mooie tussenstops zijn. Je kunt vanaf de Poolse grens het laatste stuk afsteken richting het zuidoosten. Of je volgt de kust nog verder, doet Gdansk aan en piept vlak voor de grens met de Russische enclave Kaliningrad zuidwaarts het binnenland in. Je komt dan in de het gebied van de Mazurische meren, een aaneenschakeling van sereen glooiende vlakte van meren en dichte bossen.

2.000 meren

Je hoort wel eens dat het Mazurische merengebied wordt vergeleken met de Ardennen of het Zwarte Woud. Dat is ten dele waar. De hoogteverschillen zijn namelijk – net als in oostelijk België en de westgrens van Midden-Duitsland – bescheiden, het is niet voor niets dat het gebied vaak wordt aangeduid als het Mazurisch Merenplateau. De grote attractie van dit Poolse paradijs zit ‘m in de flora en fauna in en rondom de maar liefst 2.000 meren die de streek rijk is. Je moet dan wel van de motor af, voor de vegetatieve hoogtepunten kun je het beste terecht bij de vele bezoekerscentra die het gebied rijk is. Want de Polen zijn apetrots op hun bijzondere natuur. Je kunt ook even je motor de weg afsturen naar één van de vele recreatieweides langs de meren. Metropolen zonder achtertuin zoeken hun vermaak graag in de vrije natuur en dat wordt prima gefaciliteerd in de vorm van vissteigers, toiletten en her en der een winkeltje langs de weg. Prima voor een dagje relaxen. Kijk trouwens niet gek op als de lokale bevolking met caravan en al komt aantuffen.

Slingerwegen

De wegen zijn niet al té uitdagend. Ze meanderen fijntjes door het landschap, haarspeldbochten vind je er nauwelijks. Het ergste dat je kunt tegenkomen is een flinke pothole of een overstekend wild zwijn. Ga je puur voor de ultieme rijkick en geniet je pas als de vellen van je kniestukken erbij hangen, dan kun je je de 1.400 kilometer tussen Amsterdam en dit gebied besparen. Hou je van een verrassende omgeving die je soms decennia ver terug brengt in de tijd, dan is dit je plek. Het fijne is dat in deze regio de toch al spaarzame lokale bevolking maar weinig onderweg is. Het is dus erg rustig op de wegen. Bovendien rijden de Polen netjes en beheerst.

Het asfalt is goed onderhouden, de bewegwijzering is prima. We zouden het een dikke 7 geven. Rij je niet op de navigatie, dan is het wel zaak de plaatsen die je wilt aandoen op te schrijven en in je tanktas te schuiven. Het Poolse alfabet is nét even een tikkie anders dan het onze, bovendien lijken veel plaatsnamen op elkaar. Een goede voorbereiding van een reis naar Polen is hoe dan ook aan te raden. Hoewel het (internationale) toerisme meer en meer onder de aandacht komt, kun je het overzicht op de highlights uit het zicht verliezen en door de eerder genoemde ‘alfabetbarrière’ moet je de tijd nemen om je route uit te stippelen. Gelukkig heeft Polen zelfs een eigen verkeersbureau in Nederland. Hierdoor is gedetailleerde informatie goed beschikbaar.

Hoewel de omgeving wijds en soms verlaten is, hoef je je met logisch nadenken geen zorgen te maken over de foerage. Waar we in Nederland gehuchten smalend aanduiden met ‘drie huizen en een kerk’, vertaal je dat in het Pools naar ‘één huis, twee cafés en drie tankstations’. Je doorkruist genoeg dorpjes om benzine in te nemen. Het fossiele sap is goed te krijgen en niet te duur. Onze V-Stroms hebben geen misslag gemaakt, dus over de kwaliteit van de brandstof hoef je je echt geen zorgen te maken. Zorg wel voor wat technische kennis van de motor en dat je materieel in optimale staat is. Een haperende startonderbreker bij één van onze motoren konden we gelukkig à la MacGyver met een aardappelschilmesje en plakband weer tijdelijk fiksen, een garagebedrijf was er in de wijde omtrek niet te bekennen.

Roerige historie

Mazurië beslaat een flink deel van de noordoosthoek van Polen. Als er één regio in Europa te vinden is waar gesold is met de bewoners en de cultuur dan is het hier wel. Dan weer was het Oost-Pruisen, dan weer Pools, dan weer Russisch, om tenslotte weer Pools te worden. Tussendoor hebben de Duitsers er ook nog flink huisgehouden. Met elke overheerser kwam er een nieuwe bevolking, omdat de oude vluchtte of werd weggevoerd. De mensen die er nu wonen hebben roots tot in de verste uithoeken van Europa, van Rusland tot Schotland. De grote leegte in het gebied bood door de eeuwen heen onderdak aan minderheidsgroeperingen die in andere landen hun leven letterlijk en figuurlijk niet zeker waren. Lutheranen, Mennonieten, Joden en Hugenoten vonden er een nieuw tehuis, maar werden net zo snel weer verdreven. Al die culturen hebben desondanks hun sporen nagelaten, al zijn de overblijfselen tamelijk beperkt. Grappig is dat in diverse nederzettingen zelfs typisch Hollandse invloeden te herkennen zijn. Sterker nog, de streek rondom het huidige plaatsje Pasłęk heette vroeger Hollands Pruisen, naar de Nederlanders die zich er in de 13e eeuw vestigden. Tot in de 18e eeuw was Nederlands er een heel gangbare taal. Daar is niets meer van over, gelukkig spreekt de jonge generatie zeer goed Engels. De oudere Polen hebben daar wat meer moeite mee, maar nemen alle tijd om je van dienst te zijn.

Wodka en sigaren

Zoals de gewone man in zijn vrije tijd nog steeds graag een plekje langs één van de meren zoekt, ontdekten bobo’s in vroegere jaren ook de schoonheid én geïsoleerde ligging van het gebied. Hoog op de kliffen langs de meeroevers zie je met enige regelmaat prachtige villa’s en halve paleizen. Vaak zijn het overblijfselen van vakantieoorden voor communistische partijbonzen. Als je de gelegenheid hebt om even rond te lopen op het terrein van zo’n complex kun je je voorstellen hoe hier ooit de kameraden aan de Russische wodka en Cubaanse sigaren zaten. Het gebied is inmiddels tamelijk verarmd, tal van villa’s en hotels zijn sleets en vaak zelfs niet meer in gebruik.

Sommige gebouwen zijn in de kenmerkende Duitse vakwerkstijl gebouwd, al spreken de Polen liever van Pruisische stijl. De Duitsers zijn niet hun allerbeste vrienden, al was het alleen maar vanwege de Wolfsschanze, het militaire hoofdkwartier van Adolf Hitler in de plaats Gierłoż. De fortificatie is nog terug te vinden en met een gids te bezoeken, maar wordt langzaamaan overgeleverd aan de natuur. De bebouwing valt namelijk niet uit te wissen met mensenhanden. Zelfs het zwaarste dynamiet bleek na de oorlog niet in staat de kolos op te blazen. Een even indrukwekkende als weerzinwekkende plek.

UNESCO

De flora en fauna in en rond de meren is prachtig. Er in ronddwalen rukt je los van alle sores. Beroemd zijn de grote populaties vogels van diverse, vaak bedreigde pluimage die hier broeden. Honderden soorten trekvogels brengen hier hun kroost ter wereld. Op diverse plekken kun je je verbazen over de weidsheid, bijvoorbeeld bij het Łuknajno-meer. Het is een UNESCO reservaat waar zelfs wilde zwanen leven. Vanuit de nabij geplaatste uitkijktoren heb je een prachtig zicht over het enorme wateroppervlak.

Het is mooi om te zien dat plaatselijk ondernemers nog moeten wennen aan hun rol in het toerisme. Wanneer we het leuke plaatsje Krutyn binnenrijden, treffen we een aaneenschakeling van kanoverhuurbedrijven. Geen verhuurder lijkt zijn nek uit te steken om de vliegen van de buurman af te vangen. Aan vriendelijkheid overigens geen gebrek! Wat wil je, met zo’n kanoparadijsje als de Krutynia-rivier op spuugafstand kún je haast niet chagrijnig zijn. Het concept is tamelijk eenvoudig: een busje brengt je naar een plek stroomopwaarts, waarna je rustig peddelend het landschap doorkruist en vanzelf weer bij je oorspronkelijk vertrekpunt uitkomt. Je kunt er gerust vanuit gaan dat je motor en spullen er dan nog staan. We voelden ons vooral wat dat betreft volledig op ons gemak.

Flaneren en hipsters

De potentie van liefelijk en zelfs mondain toerisme in Polen ervaren we in de stadjes Mikołajki en Giżycko, beiden gelegen aan weids water in een wat minder geaccidenteerd deel van Mazurië. Mikołajki heeft een leuk haventje met een enorme brug daar pontificaal overheen. Onder je door peddelen vrolijke toeristen op hun waterfiets over een zijtak van het enorme Śniardwymeer. Het vertier komt op ons over zoals je dat in de jaren ’80 in Nederland trof en misschien is dat juist de grootste attractie. Het dorpje zelf houdt het midden tussen een slaperig Frans stadje en een Scandinavische vissershaven.

Giżycko is wat dat betreft totaal anders. In de jachthaven waan je je bij goed weer aan de Cote d’Azur. Niet vanwege het zilte sop dat lonkt, maar het is de chique stijl van de boten en het flanerende publiek die je van de wijs brengt. Aanrader voor een culinaire tussenstop in het stadje is Tawerna Marina, het havenrestaurant. Het karakteristieke gebouw is een ontmoetingsplek voor de upperclass Polen. Zoek je een wat meer layed back omgeving dan is de lokale camping annex bed&breakfast een prima oord. Gezinnen, hipsters en sportvissers staan er gebroederlijk naast elkaar, de kamers zijn simpel en schoon.

Veelzijdig alternatief

De veelzijdigheid van Giżycko is kenmerkend voor hoe we de regio Mazurië hebben ervaren. Natuur, vriendelijkheid en her en der een plukje cultuur smelten samen tot een zeer aangename omgeving. Het is de ideale plek voor motorrijders die het niet erg vinden om een flink eind te rijden en eens weg willen van de geijkte hotspots, zoals de Ardennen en de Harz.

Met dank aan: