Ineens bedenk je je dat de winter nog niet voorbij is. De donkerte, de waterkou, het kille licht; het is om moedeloos van te worden. Om de dreigende depressie het hoofd te bieden, rijden we in het noorden van Nederland. Daar stemt de winter pas tot treurnis en hult het lege land zich in een dikke laag naargeestigheid.
De zon staat laag aan de horizon en strijkt over de zompige klei, waarin diepe voren zijn getrokken. Waar de klei niet ligt, heeft het vlakke land de monotone kleur van oneindige weidelanden. Nergens boe of bah, nergens een teken van leven. Diep achter de kuipruit van mijn crosstourer gekromd, rijd ik over lege wegen. Het bewijs dat ik rij, levert de tripmeter, niet de onveranderlijke omgeving.
Raspende roeken
Het dorpje Gaarkeuken, onder Grijpskerk. Een plaatsnaam die tot hoop stemt in een streek gevangen door armoede en honger? Schrapende lepels in een blikken gamel. Hongerwinter? Daarvan bleef gaarkeuken verschoond, maar in november 1944 werden de sluizen, huizen en bewoners gebombardeerd door Britse bommenwerpers. En dan heb ik het nog niet gehad over het noodlottige ongeval dat in 1829 drie kinderen het leven kostte. Ondertussen dalen raspende roeken neer in een bladerloze bomenrij. Ik moet hier snel weg.
De Laatste Stuiver
Vlak na de grens Groningen-Friesland stuit ik opnieuw op een gehucht dat sombere gedachten oproept. De Laatste Stuiver. Drie woningen en een boerderij in de oksel van rijksweg N355 en een trekvaart. Wie of wat heeft hier ooit zijn laatste centen stuk geslagen? Heeft iemand zijn financiële noodlot willen vereeuwigen met een naam die druipt van bijtende spot? Zou stoer zijn. Dat je ten einde raad je uitzichtloosheid verzacht met bitter sarcasme. De waarheid is niet minder zwaar. Het gehucht ontleent zijn naam aan het laatste tolhuis aan de Stroobossertrekvaart, die uitmondt in het Prinses Margrietkanaal. De aanleg van die trekvaart leidde tot het failliet van Dokkum. Vier tolhuizen verschenen langs de vaart, waarmee schuldeisers hun verlies wilden verkleinen. De laatste stuiver was het laatste tolhuis waarin de beurs van de schipper werd leeggeschud. Als zo vaak draaide de kleine man op voor het financiële echec van de rijkaard.
Kleinegeest
Eind negentiende eeuw werd in Noord-Nederland de revolutie gepredikt. De sociaal-democratische bond vond er een vruchtbare bodem. De bevolking werd er geknecht door rijke boeren of brak de rug op bevel van turfbaronnen. Keus had je niet, behalve de jenever die je jammerlijke lot hielp verdoven. Zoals in Kleinegeest, een tiental kilometers verderop. Ooit een zandrug in een getijdengebied dat in verbinding stond met de Noordzee. Al 8.000 jaar geleden woonden hier mensen, die zich bekwaamden in landbouw en die de populatie binnen de perken hielden door seksuele onthouding. Anders dreigde de hongerdood… Hoe anders ligt Kleinegeest er tegenwoordig bij. Een welvarend eiland in een groene zee met uitzicht op Leeuwarden.
De Hel
De laatste loodjes van de tocht zijn niet minder zwaar. Aan de dijkweggetjes valt nog te zien dat het land ooit werd veroverd op het wassende water. Waar dat niet lukte, liggen de Friese meren. Water dat ooit voorspoed in de weg lag, heeft dat als bron van watersport wel gebracht. Maar ik wil de rit niet te positief beëindigen, liever kauw ik ook de laatste kilometers nog op tegenslag en wanhoop. Op naar It Heidenskip, een polder tussen het Gaastmeer en de Fluessen. Daar wacht De Hel. Dat prikkelt toch de nieuwsgierigheid? Nu wordt de soep nooit zo heet gegeten als die wordt opgediend. De hel kan van alles betekenen, een hoogte in het moeras of een plek waar turf werd gedroogd. Hoe dan ook, het leven in Het Heidenschap was niet gemakkelijk. De Hel heeft ooit diverse winkels gekend, waaronder een kruidenier. Wie tot in detail wil weten hoe het eraan toeging in It Heidenskip slaat er het boek De Oerpolder (ISBN 9789025427696) van Hylke Speerstra op na. Boeiende kost uit een tijd dat je met de motor onmogelijk een opkomende winterdepressie het hoofd kon bieden door een lekkere toer te maken.
KLIK HIER: DOWNLOAD DE ROUTE ALS TRACK, GPX OF ITN
