Grandioze landschappen en heerlijke motorwegen biedt Israël, dat staat vast. Maar er is meer. Veel meer. Zoals een flitscursus geschiedenis, van bijbel tot hedendaagse politiek. En altijd dat hardnekkige gevoel van dreiging en spanning. Hoe dan ook, het is een exotisch reisdoel dat niemand koud laat.
[sgpx gpx=”/wp-content/uploads/gpx/guns-n-mozes.gpx”]
Klaus H. Daams
‘Naar Israël? Hoe rijd je daar naar toe. Dat is wel het laatste land waar ik op vakantie zou gaan’, verklaart mijn Turkse kapster. ‘Naar Israël? Met de motor? Cool. Ik ben jaloers’, is dan weer het commentaar van mijn maat Andreas op de toer die ik ga maken door een land dat als vrijwel geen ander land polariseert. Het nieuws op 26 juni: tijdens een zoektocht naar drie verdwenen tieners kamt het Israëlische leger de Westelijke Jordaanoever uit.
Zondag 29 juni: Marc Marquez heeft in Assen de achtste MotoGP-overwinning op rij te pakken; Israël voert, als vergeldingsmaatregel op Palestijnse raketten, luchtaanvallen uit op de Gazastrook. Op de luchthaven van Düsseldorf deelt een priester flyers uit over telefonische flitspreken: de mens leeft niet alleen op brood.
Tel Aviv, vliegveld Ben Gurion. Babbelen met een ambtenaar, Linoy. Ze verbleef ooit in Italië en Polen. Polen? Ja, met de school naar Auschwitz. Motor rijdt ze ook graag, als duo bij haar oom. Maar er is altijd wel ergens een grens dicht. ‘Because of the bad neighbours.’
Motorgroepje
Ontmoetingsgebeuren. Eytan is onlangs begonnen met een reisbureau en biedt nu ook motortoertochten door Israël aan. Lutz en Nicole uit Kiel en Daniel en Simona uit Boekarest zijn zijn eerste klanten. Bij het gezelschap horen ook Avi en Axel, de één als compagnon van Eytan, de ander als gids en reiziger met veel Israël-ervaring. Tot slot treffen we Dany, chauffeur van het begeleidingsvoertuig en persmensen: Alisa uit de VS, Nathan uit Engeland en ik, oud-misdienaar uit Niederrhein.
Maandag 30 juni staan voor het hotel, netjes in een rij, de motoren klaar. Versys in 650 en 1.000 cc uitvoeringen en Super Ténérés 1200. De verkeerssituatie in het levendige Tel Aviv lijkt op dat van Zuid-Europese metropolen. Op de bebording in het Hebreeuws na dan.
Eerste stop: Mount Carmel. Volgens de boeken zou profeet Elias hier de goden Jahwe en Baal tot een duel hebben uitgedaagd. Als bewijs van hun macht moesten ze beiden een offerstier in de fik zetten. Een spannend verhaal, vooral wanneer Avi het op theatrale wijze voordraagt. Af en toe moet hij even terugvallen op het oude testament, dat is opgeslagen op zijn ‘holy iPhone’. Omdat het Heilige Land, het historische Palestina, bezaaid is met zulke Bijbelse oorden, trekt het vele studiereizigers aan.
Pantsers
Terug naar het hier en nu. Bij een tankstation hebben ze hetzelfde ijs als thuis: Magnum. Minder herkenbaar: pantservoertuigen in zandkleurige camouflage. Of de colonne terreinwagens met bewapening op het dak – en ‘kindsoldaten’ aan het stuur, soldaten die nog in hun helm moeten groeien. Alle jongens en meisjes in Israël moeten op hun 18e in dienst. Waar ze voor het leven leren. Voor dat van zichzelf en dat van hun land. Wat voor velen hetzelfde is. Door naar het schitterende Hula reservaat. Een rustplaats voor vele vogelsoorten, op weg van Europa naar Afrika of andersom. Het is niet geheel zonder symboliek dat deze plek zich bevindt in het land waar Joden hopen voor altijd een thuisland te vinden, na de lange, zware omzwervingen en genocide.
Vergane glorietijd
‘Sinaasappelplantages zijn er niet meer’, horen we van Buffy, medeoprichter van de kibboets Snir, drie kilometer voor de grens met Libanon. Tijdens de jaren zeventig had het kibboetsidee, het geloof in een beter leven binnen een gemeenschap, haar glorietijd. Tegenwoordig zijn deze collectieven niet meer zo populair en worden ze omgetoverd tot vakantieoorden. Speeltuinen en zwembaden ontbreken daarom niet in Snir, evenals de, ietwat verdekt opgestelde, bunkeringangen. Na een vochtrijke barbecue volgt een jobstijding: de drie ontvoerde Israëlische tieners zijn gevonden op de Westelijke Jordaanoever. Vermoord.
Dinsdag, 1 juli. Op naar de Golanhoogvlakte, internationaal erkend deel van Syrië, sinds de Zesdaagse Oorlog van 1967 onder Israëlisch bewind. Sinds 1974 is er bovendien een bufferzone met VN-troepen. Tegenwoordig dragen de VN-soldaten uit Nepal slechts blauwe baretten en net zoals vele toeristen zijn ook zij naar de voormalige militaire post op Mount Bental gereden om foto’s te schieten onder een bordenwoud: Damascus 60, Bagdad 800, Washington D.C. 11.800 kilometer. Binnen handbereik de schaduwen van de geschiedenis, verbeeldt door in blik gevatte silhouetten van soldaten. Zombies?
Turkooizen fata morgana
Als een fata morgana verschijnt ineens het turkoois van het meer van Galilea. Een oase voor lijf en ziel. We werpen het anker uit op de oever van Ginosar en bestormen het prettig geklimatiseerde Yigal Alon Museum. Pronkstuk hier is de ‘Jesus Boat’, een vissersbootskelet uit de tijd dat Jesus met zijn jongeren over het meer is gevaren – precies goed om de fantasie aan het werk te zetten.
Alsof goddelijk gekromd asfalt als manna op de aarde is gevallen, worden we ten zuiden van Tiberias verrast op een weg naar, echt waar, Switzerland. Het ideale spul voor het motorrijdende volk op bochtige jacht naar het aardse nirwana. Dat overigens voorhanden lijkt te zijn in het hippe Haifa, een multiculturele havenstad die geldt als toonbeeld voor het vreedzame samenleven van Joden en Arabieren. Te voet gaat het tijdens een lauwwarme zomernacht richting downtown. Hier staan de restauranttafels buiten, net zoals in Sienna rondom de Campo. We proosten op Lechaim, op het leven!
Hangende Tuinen
Woensdag, 2 juli. Panoramablik op de Hangende Tuinen van Bahai, dé attractie van Haifa en centrum van de wereldwijd acht miljoen volgers tellende Bahai-religie. Daarna een handjevol haarspeldachtige bochten op de tussenetappe naar de klif van Rosh haNikra, die op bekende wijze wordt doorspoeld door een blauw schitterend meer. Boven op de klif loopt de weg dood op de grens van Libanon.
Twintig kilometer ten zuiden van Rosh haNikra leiden zestig treden naar het onderaardse Akko, een oude kruisridderstad met een lange geschiedenis. Hier gaat het hooglied over de culinaire lekkernijen van deze toer: falafel, humus, taboulé en alle andere hoogstandjes op de altijd bont gedekte tafel.
Dramatische verandering
Donderdag, 3 juli. Briefing: ‘Vandaag beleven we een dramatische verandering. Van groen naar geel en bruin.’ Waarmee wordt bedoeld: van Haifa naar de Dode Zee en de Negev woestijn. Nu eerst even een vleugje einde der tijden opsnuiven bij Megiddo, volgens de Bijbel dé plek van de Apocalyps. Vervolgens ontstaat een gevoel dat je ook krijgt op Sardinië, wanneer we over de Gilboa Scenic Road slingeren, een beboste heuvelrug waar onze motoren synchroon in de bochten worden gelegd.
Op de 90 een omheind huisje met een tot de tanden bewapende soldate: welkom op de Westelijke Jordaanoever. Waar we meteen midden in het onderwerp zitten van het continu oplaaiende conflict tussen Israël en de Palestijnen.
Ingeperkt territorium
De Westelijke Jordaanoever in het oosten van Israël meet circa 5.800 vierkante kilometers (Amsterdam meet 219 vierkante km). Samen met de Gazastrook aan de kust van de Middellandse Zee vormt dit gebied het – in de loop der jaren steeds ingeperkte – territorium waarop volgens de VN-resolutie van 1947een Palestijnse staat mag ontstaan. Naast de in 1948 opgerichte Israëlische staat. Sinds de Zesdaagse Oorlog in 1967 houdt Israël de Westelijke Jordaanoever bezet, een deel ervan staat sinds 1994 onder Palestijns bestuur. Onder de circa 2,4 miljoen inwoners zijn zo’n 400 duizend Joden en dit aantal stijgt. Steeds meer Israëlische kolonisten stromen het gebied binnen, waarvan de meeste nationalistisch-religieuze hardliners zijn. Met de Bijbel in de hand en onder het waakzaam oog van militairen nemen ze steeds meer gebied in beslag, waardoor steeds minder ruimte overblijft voor de tweestatenoplossing. En hoe je met je mening ook verstrikt raakt in de jungle van het Nabije Oosten: het hermetisch afgesloten grondgebied lijkt verdacht veel op de luchtplaats van een gevangenis. Terwijl Israëli’s vrijwel onbeperkt toegang hebben, zijn mobiliteit en grenspassages voor Palestijnen zeer beperkt.
Extreem zout water
Picknicken onder de schaduwrijke strodaken van Mineral Beach aan de Dode Zee, 404 meter onder de zeespiegel. Droge lucht van 38 graden Celsius, extreem zout water. Snel de obligate groepsfoto ‘alle bikers drijven op hun rug in het meer, benen in de hoogte’ en door naar de woestijn. Waarvoor de banden niet opnieuw warm gereden hoeven te worden. Is dit nog altijd Israël? Of toch Arabië, zoals de leek het zich verbeeldt? Wat een contrast met de afgelopen dagen. In plaats van drukte en dichtbevolktheid nu oneindigheid. Die je in de Negev op comfortabele wijze ervaart dankzij asfalt. Zodat de pseudo-enduro’s niet door zand en over keien hoeven te ploegen. Daarvoor zijn tenslotte kamelen bedacht, zoals in het Bedoeïenenkamp Kfar Hanokdim dat vandaag ons sterrenkwartier is.
Oppergloeiworm
Vrijdag, 4 juli. Alsof het gloeiwormpjes zijn, lichten de koplampen de weg naar Masada op. Dit is een rotsplateau met de ruïne van de citadel van koning Herodes. Net zoals mieren gaan we daar trapsgewijs naar boven, om op tijd aanwezig te zijn voor een optreden van de oppergloeiworm. Van zonsopkomst meteen door naar de ondergang van de citadel die, na een tussentijdse verovering door Joodse opstandelingen, door Romeinse troepen werd belegerd. Toen ze door de muren braken, vonden ze 960 lijken. De belegerden kozen liever voor collectieve zelfmoord dan voor overgave. Tegenwoordig zweren Israëlische rekruten dat Masada nooit meer mag vallen.
Via de Negev naar Jeruzalem. Bij de rand van de stad een mooi panorama. Naast ons krassen de Segways door de bocht, in de verte slingert een muur als een felgrijze slang parallel aan een heuvel. Het is de negen meter hoge, door Israël gebouwde muur – net zoals die ene die in Berlijn ooit de stad opdeelde – die de grens vormt met de Westelijke Jordaanoever. Bedacht en verdedigd als bolwerk tegen Palestijnse terreur, gevoeld en beleefd als … nou ja, dat komt op perspectieven aan. In elk geval is het aantal zelfmoordaanslagen dankzij de muur drastisch gedaald.
Reiswaarschuwing
Bezorgd telefoontje van het thuisfront: de overheid heeft vanwege het escalerende Gaza-conflict een reiswaarschuwing uitgegeven voor Jeruzalem. Ik vraag aan Avi of dit een nieuwe of een normale situatie is. Zijn sussende antwoord: ‘Wij kennen geen normale onrust. Er is een Palestijnse jongen gekidnapt en verbrandt.’ Zoals later bekend wordt, ging het om de vergelding door extremistische Joden van de moord op de drie Israëlische jongeren.
Zaterdag, 5 juli. Shabbat Shalom. De begroeting voor de vrije tijd van vrijdagavond tot zaterdagavond, wanneer het Joodse leven even tot stilstand komt. Maar niet voor ons, integendeel: een dagje wandelen door de oude stad van Jeruzalem. Een feest voor de zintuigen in de navel van de wereld. Een door Joods-Christelijk-Moslim en andere geloven doorweekte microkosmos onder heilige kleden en in wereldse bazaars. Zelfs een doodnormale parkeerplaats bekijk je met andere ogen, wanneer wordt verteld dat het de plek is waar Jezus de stad verliet richting Olijfberg, de avond voor zijn kruisiging. Midden in het menselijke gedrang geeft een orthodoxe vader zijn doorvoedde baby de fles – een volkomen rustgevend beeld. Wat meteen een provocerende vraag oproept: Waarom alleen de eigen kinderen boven alles liefhebben, zodat er voor de buren geen genegenheid meer overblijft?
Yad Vashem
Zondag, 6 juli. We zitten wederom op de motoren en zijn onderweg naar Yad Vashem. ‘It’s the most important Holocoast Museum in the world’, vertelt Eytan. Het museum is gewijd aan de zes miljoen Joden die zijn omgebracht door de Nazi’s. Het gaat om 9 uur open, de juiste tijd om stilletjes door de gangen te wandelen. De collectie beslaat het hele spectrum, van het tot tranen toe roerende monument voor de kinderen tot aan foto’s van vreugdevol dansende Franse vrouwen die de overwinning door de geallieerden vieren in mei 1945. In dit spectrum ook een citaat van pastoor André Trocme. Hij redde 5.000 Joden het leven, maar betaalde hiervoor in een concentratiekamp met dat van zichzelf: ‘I do not know what a jew is, we only know what human beings are.’
Fascinerend land
Maandag 7 juli. Afscheid van Eytan en Avi. Zij hebben een totaalpakket aan zorgeloosheid geboden en toonden ons, met veel bevlogenheid en een perfecte organisatie, de prachtigste kanten van hun geboorteland. Dat je soms ook wel eens een paar blikken achter de glanzende oppervlakte van dit buitengewoon fascinerende land wilt zien, openbaart meteen een dilemma: wat is reizen? Wat zou een stadstoer zijn geweest door het Berlijn van voor 1989 zonder een blik op de muur? Of geldt hier de grondregel: ‘Politics should be left out! If you go to Burma, do you write about the dictatorship and military regime?’ Nou ja, we gaan maar voor het compromis: voor iedereen iets anders.
Dinsdag, 8 juli. Net geland in Düsseldorf begint Israël het grondoffensief ‘Rots in de branding’, de Vijftigdaagse Gaza-oorlog van 2014, zo’n beetje aangesticht door de moord op vier jongeren.
Eind van een reisverslag dat toch een verzoenend eind verlangt. Zoals misschien: hoop sterft als laatste. Of: Don’t worry, be happy! Ik kies voor een stukje tekst uit een Duits liedje, ongeveer half zo oud als het conflict in het Nabije Oosten (vrij vertaald, red.): ‘Geen tijd voor een adempauze, er wordt geschiedenis gemaakt …’
INFORMATIE
Wie zonder vooroordelen naar Israël reist, beleeft een mix van Westelijk-Arabische lifestyle en duizenden jaren oude cultuur. Het kleine land is weliswaar geen ultiem motorland zoals Corsica, maar biedt met de Negev woestijn ook spectaculaire natuur. De ontvlambare politieke situatie is met name onderhuids voelbaar. Wie wil en kan, filtert dit eruit. Maar wie wil en kan dit eigenlijk.
REIS
In plaats van over de weg via Jordanië of Egypte, kiezen de meeste bezoekers voor een rechtstreekse vlucht. De meeste Europese luchthavens hebben er wel een paar op het programma staan. Inclusief low-cost carriers.
REISPERIODE
Zoals gebruikelijk voor het Middellandse Zee-gebied, vooral die in het zuiden er van, geldt ook hier: midden in de zomer loopt de temperatuur op to 40 graden Celsius. Aangenamer is het in de maanden er voor en er na. In het noorden van Israël kan het ’s winters zelfs sneeuwen. Skiën is een optie.
VEILIGHEID
De onrust tussen Israël en Palestijnen, zoals in dit verslag beschreven, vernamen ook wij eigenlijk alleen maar via het nieuws. Onderweg hebben wij er niks van gemerkt. Bovendien bleven we riant uit de buurt van de grens met de Gazastrook en passeerden we de Westelijke Jordaanoever via een corridor bij de Dode Zee. Dat politie en leger tot het straatbeeld behoren, heeft te maken met de in de grondwet verankerde vraag om veiligheid van het land. Wie een reis plant, kan het beste de reizigersinformatie volgen van het ministerie van Buitenlandse Zaken of vragen stellen aan de reisorganisatie.
DOCUMENTEN
Een paspoort dient minimaal nog zes maanden geldig te zijn, een internationaal rijbewijs is niet nodig. Benzine kost, omgerekend, circa 1,60 euro per liter (oktober 2014)
TAAL
Hebreeuws en Arabisch. Met Engels kan iedereen goed uit de voeten.
