75 jaar Market Garden: Hell’s Highway

Operatie Market Garden moest 75 jaar geleden Nederland bevrijden. En misschien zelfs nog voor kerst 1944 een einde maken aan de Tweede Wereldoorlog. Maar het plan mislukte grotendeels. De wegen die de geallieerden kozen, werden een hel. De Hell’s Highway is het prikkeldraad van deze battlefield tour.

Jan Dirk Onrust

Het plan van de Engelse veldmaarschalk Bernard Montgomery was simpel. Misschien te simpel. Geallieerden troepen zouden vanaf België via de grote rivieren oprukken naar het IJsselmeer. Parachutisten moesten een aantal belangrijke bruggen innemen, zodat de grondtroepen snel konden doorstoten. De Duitsers in het westen van Nederland waren dan afgesneden en vormden een makkelijk doelwit. Daarna zouden de geallieerden opstomen naar het Ruhrgebied en mogelijk zelfs naar Berlijn. Montgomery ging er vanuit de dat ze Duitsland nog voor het einde van het jaar op de knieën zouden krijgen.

Het liep anders. De tegenstand van de Duitsers was veel zwaarder dan verwacht. Parachutisten die de bruggen hadden ingenomen, lagen te wachten op grondversterkingen. Die kwamen niet. Met name de Britse en Poolse parachutisten rond de brug bij Arnhem, raakten in de grootste moeilijkheden. Ze leden zware verliezen en wat overbleef kon ternauwernood vluchten naar het zuiden. Arnhem bleek een brug te ver en Operatie Market Garden kwam tot stilstand. De gevolgen waren enorm. De oorlog duurde een half jaar langer, het westen van Nederland kwam in een hongerwinter terecht en het oosten van Europa viel in Russische handen.

Toch een toeristisch rit

De wegen waarop het allemaal fout ging, werden al snel omgedoopt tot Hell’s Highway. Bijna 75 jaar na het begin van Market Garden, rijd ik over de helse weg. Of eigenlijk er vooral omheen. De werkelijke route is namelijk vrij kort en nogal rechttoe rechtaan. Het was duidelijk niet de bedoeling van de geallieerden om er een mooi toeristisch tochtje van te maken. Dat is mijn bedoeling wel. Daarom volg ik soms de hoofdroute en soms de route van de flanktroepen. Maar ik kies vooral de leuke wegen die eromheen liggen.

De belangrijke highlights doe ik uiteraard aan. Dus stuur ik vooral over veel grote bruggen, pak ik her en der wat dijkweggetjes die zo werden gevreesd door de geallieerden omdat ze hier een makkelijk doelwit waren. Ook passeer ik oorlogsgraven en herdenkingsmonumenten en rijd ik langs plaatsen waar parachutisten landden. En als je de route in de eerste twee weken van september rijdt, kijk je met een beetje geluk zomaar in de loop van een tank of rijd je langs een colonne oude legervoertuigen.

3.000 vliegtuigen

De rit start vlak bij Joe’s Bridge in Neerpelt. Daar begon het onderdeel Garden van de operatie. Terzelfdertijd werd Market uitgevoerd door paratroepers te droppen op strategische plaatsen bij Eindhoven en Nijmegen. Ook noordelijk van Arnhem – op de Ginkelse Heide – landden parachutisten. De eerste van in totaal 3.000 vliegtuigen vlogen hier om 14.00 uur over en dat was het startsignaal voor de grondtroepen om met ongeveer 350 kanonnen het vuur te openen op de Duitse stellingen. Een half uur later kwamen de eerste tanks in beweging. Al snel staken ze de grens over. En daar werden de eerste negen al in een paar minuten kapotgeschoten en blokkeerden daardoor de weg. Het was de bedoeling Eindhoven in twee a drie uur te bereiken, maar toen de avond viel waren ze niet verder gekomen dan Valkenswaard, halverwege. Dat was het begin van een lange reeks tegenslagen. De Duitsers waren veel sterker dan ingeschat. Luchtfoto’s waarop wel degelijk zware troepen waren te zien, werden verkeerd geïnterpreteerd. Ook leken de Duitsers op de hoogte van de plannen, die of verraden of ontdekt waren, of simpelweg te voorspelbaar. Ik doe het een stuk sneller doen. Na een uur of twee ben ik al in de buurt van Nijmegen.

Kapotgeschoten

Het was de bedoeling dat Arnhem in drie dagen zou worden bereikt. Maar dat zou tijdens Market Garden nooit gebeuren. De parachutisten die op dinsdag 19 september bij Arnhem landden, leden zware verliezen, kregen de brug niet in handen en wachtten tevergeefs op aankomst van hulp over de grond. De overgebleven troepen werden in de nacht van 25 op 26 september met behulp van Poolse troepen over het water geëvacueerd vanuit het kapotgeschoten Oosterbeek. Operatie Market Garden kwam daarmee ten einde en had het uiteindelijk niet verder gebracht dan Nijmegen.

Bij de plek waar de evacuatie plaatsvond, staat nu een monument, vlak langs de Nederrijn. Aan de overkant ligt de Oude Kerk van Oosterbeek. Daar werden de gewonde soldaten verzorgd, onder andere door Kate ter Horst. De kogelgaten zitten er nog altijd in. Rond de kerk en het huis waarin Kate woonde – een replica: het originele huis werd volledig in de as gelegd – liggen veel monumenten en plaquettes. Vlakbij de Ginkelse Heide, waar op 18 en 19 september duizenden parachutisten landden, beëindig ik de mijn toer.

DOWNLOAD ROUTE HELL’S HIGHWAY MET WAYPOINTS

[sgpx gpx=”/wp-content/uploads/gpx/TRK-Hells_Highway.GPX”]